Беларускi харэаграфiчны фальклор у святах каляндарнага цыкла.

УВОДЗІНЫ

Вытокі ўласна беларускага народнага харэаграфічнага мастацтва бяруць свой пачатак у глыбокай даўніне - Старажытнарускай Кіеўскай дзяржаве, на зямлі якой сфармаваліся тры народнасці: руская, украінская і беларуская. Нібы галінай дрэва, якія сілкуюцца жыватворнымі сокамі адзінага ствала, культуры гэтых народаў, захоўваючы яркую нацыянальную самабытнасць на працягу ўсёй гісторыі, былі надзвычай блізкія. Роднасць культур рускіх, украінцаў і беларусаў выявілася ў мове, абрадах, вераваннях, побыце, мастацкай творчасці. Карані ж гэтага "агульнаславянскага дрэва" сыходзяць яшчэ глыбей - у III-II тысячагоддзі да нашай эры, якія навукоўцы лічаць часам узнікнення славянскіх плямёнаў.
Крыху пазней пачынаецца працэс засваення тэрыторыі Беларусі найстаражытнымі ўсходнеславянскімі плямёнамі - крывічамі, дрыгавічамі, палачанамі, радзімічамі, нашчадкі якіх сфармавалі этнічнае ядро будучай беларускай нацыі. У эпоху першабытнаабшчыннага ладу пачалося фарміраванне каляндарна-гадавой і сямейна-побытавай абраднасці - першаасновы мастацкай творчасці чалавечага грамадства.
У фальклоры адбіліся наіўныя рэлігійныя вераванні і анімістычныя культы нашых далёкіх продкаў, іх магічныя аграрныя абрады, у цудадзейную сілу якіх яны свята верылі. У ім і сёння можна выразна адрозніць і сляды ўсіх трох этапаў развіцця паганства ў славян [Рыбакоў 1], і водгаласы пазнейшых эпох. У народнай, у тым ліку і харэаграфічнай, творчасці знайшлі ўвасабленне глыбокая пашана нябесным свяцілам (салярныя культы), вераванні татэмічнага, зааморфнага характару (абагаўленне мядзведзя, казла, птушкі). У славян існавала таксама свая антрапаморфная іерархія богаў: Роячы, Сварог - бог неба, прабацька ўсяго ў свеце; сонца выступала пад рознымі абліччамі: улетку як Купала, увесну - Ярыла, узімку - Каляда.

ЗАКЛЮЧЭННЕ
Цяпер вядомыя дзве формы існавання хараэграфічных фальклерных традыцый: у іх уласнайным натуральным асяроддзі і сцэнічным мастацтве.
Для паўнавартаснага функцыянавання фальклернай традыцыі неабходна існаванне адэкватнай бытавой сферы мастацкай дзейнасці. З жыцця сялянства - асноўнага носьбіта гэтых традыцый, - як вядома, пачалі змяняцца даўно. Ужо ў XIX ст. у традыцыйнай харэаграфіі працэс дысіміляціі відавочна пераважаў над працэсам асіміляцыі, і старадаўнія танцавальныя формы паступова сыходзілі з побыту, выцясняючыся новымі. Прычына знікнення гэтага пласта - неадпаведнасць яго вобразнага ладу мастацкаму свядомасці грамадства, якое змянілася пад уплывам шматлікіх эканамічных, сацыяльных, культурных фактараў.
Дваццатае стагоддзе, ўнёсла карэнныя змены ў лад жыцця і мыслення, што і паскорыла гэты працэс. Аб'ектыўна-реалістычны погляд на свет апынуўся несумяшчальным з многімі ідэаламі, адлюстраванымі ў фальклоры. І калі традыцыйны харэаграфічны фальклор яшчэ жыве, умовы для паўнавартаснага рэпрадукавання і функцыянавання фальклорнай традыцыі ў стане распрацовак, шмат у чым ужо зніклі, а значыць, непазбежны працэс энтрапіі. Фальклор стаў далёка не адзінай формай, як гэта было раней, удов летворенія эстэтычных і творчых запатрабаванняў народа. І паступова згасаюць традыцыі, «суціхае сусветнай фальклорны аркестр».
Цяпер можна казаць аб завяршэнні «эпохі фальклору» як канкрэтна-гістарычнай формы не спецыялізаванага мастацтва [Даўлет, с. 47]. Аднак жыццё падказала іншыя формы фальклорнай танцавальнай традзіцыі - не ў побыце, а ў практыцы розных асабістых калектываў. Прадукты іх дзейнасці не з'яўляюцца фальклорам ў кананічным разуменні гэтага слова. Аднак яны і ёсць спосаб захавання фальклорных традыцый (а, можа быць, і адзін з шанцаў вяртання іх у побыт), важнасць якіх для нашага часу цяжка пераацаніць.