Калабарацыянiзм у гады Другой сусветнай вайны.

Уводзіны

Характэрныя рысы, асаблівасці і метады ажыццяўлення акупацыйнай палітыкі гітлераўскай Германіі ў гады Другой сусветнай вайны, уключаючы і калабарацыянізм, прыцягвалі ўвагу даследчыкаў з першых пасляваенных гадоў. Вывучэнне гэтых праблем працягваецца дагэтуль.
У часы другой сусветнай вайны з-за адсутнасці дакладных фактычных дадзеных буйных манаграфій па гэтаму пытанню не друкавалася. У СССР у газетах і часопісах былі толькі афіцыйныя паведамленні савецкага ўрада, а таксама артыкулы, у якіх выкрываліся немецка-фашысцкі акупацыйны рэжым і тэрор гітлераўцаў у адносінах да народаў захопленых імі краін [6, с. 11].
У савецкай гістарычнай літаратуры ўсіх, хто супрацоўнічаў з ваенна-палітычнымі структурамі нацысцкай Германіі, было прынята адлюстроўваць толькі з негатыўнага боку і адначасова вельмі спрошчана. Гэта, натуральна, не спрыяла разуменню такой грамадска-палітычнага з'явы, якой быў калабарацыянізм. У рэальнасці гэтая з'ява была складаней і на ўсім працягу свайго існавання залежала ад цэлага шэрагу фактараў, якія аказвалі на яе той ці іншы ўплыў.
Да паняцця “калабарацыянізм” можа падыходзіць наступнае вызначэнне: гэта добраахвотнае супрацоўніцтва з нацысцкімі ваенна-палітычным кіраўніцтвам на тэрыторыі Германіі ці акупаваных ёю краін, з мэтай устанаўлення ці замацавання новага адміністрацыйна-палітычнага рэжыму [5].
Ход Нюрнбергскага працэсу над галоўнымі нямецкімі ваеннымі злачынцамі, затым публікацыя яго матэрыялаў і доступ да трафейных дакументаў розных устаноў і ведамстваў Германіі, які адкрыўся ў 50-я гады, дазволілі даследчыкам больш грунтоўна вывучыць розныя аспекты гітлераўскай акупацыйнай сістэмы і яе складовую частку – калабарацыянізм [6, с. 12].

Заключэнне

Няўдачы вермахта на савецка-германскім фронце, нарастаючая барацьба ў тыле акупантаў вымушалі германскія ўлады шукаць падтрымкі сярод мясцовага насельніцтва. Акупанты стваралі розныя структуры грамадзянскай улады і вайскова-паліцэйскія фарміраванні, прыцягваючы ў іх пэўныя колы жыхароў, прымушаючы іх супрацоўнічаць.
У 1953 годзе гэта з’ява атрымала назву калабарацыя (ад французскага collaboration - супрацоўніцтва).
Недахоп, які мяжуе з навуковай несумленнасцю некаторых айчынных і замежных аўтараў, якія працуюць над праблемай ўзаемаадносін мясцовага насельніцтва з акупантамі, складаецца ў тым, што яны справядліва жорстка развейваючы здрада некаторых грамадзян і нават цэлых малых народаў Савецкага Саюза ў гады вайны і акупацыі. Але яны ігнаруюць, забываюць ці не ў стане ўвязваць следства, то ёсць выпадкі здрады, з выклікалі яго глыбіннымі, якія бяруць пачатак ўглыб дзесяцігоддзяў, прычынамі, або яго гістарычнымі каранямі. Такім шляхам мімаволі ствараецца павярхоўная карціна, на падставе якой гэтыя грамадзяне цэлыя народы разглядаюцца як здраднікі. Зразумела, гэта не ставіцца да тых выпадку калабарацыянізма, якія былі выкліканыя палітычным славалюбствам, рэакцыйнымі поглядамі на існуючую рэчаіснасць, імкненнем да самообогащению і некаторымі іншымі прычынамі [6, с. 15].
Аднак трэба адзначыць, што пры ўсіх намаганнях калабарацыянізм на Беларусі не дапамог умацаванню пазіцый нямецкіх акупацыйных улад. Утапічнай была ідэя супрацоўніцтва з акупантамі дзеля рэалізацыі нацыянальных задач. Беларускія нацыяналісты былі ў поўнай залежнасці ад фашыстаў.