Грамадска-палитычная лексика у газеце "Наша Нива"

УВОДЗІНЫ

Грамадска-палітычная лексіка (ГПЛ) - гэта частка лексічнай сістэмы мовы, у якой асабліва наглядна адлюстравана сацыяльная структура грамадства, светапоглядныя ўсталёўкі носьбітаў мовы, спосабы арганізацыі грамадскага жыцця краіны, у якой функцыянуе мову, а таксама іншых краін. Функцыянаванне і развіццё гэтай падсістэмы часам прама, а часцей апасродкавана адлюстроўваюць шырокі спектр грамадскіх працэсаў.
У некаторыя перыяды жыцця грамадства тут у гістарычна кароткія прамежкі часу адбываюцца такія змены, якія ў іншых лексіка-семантычных падсістэмах расцягваюцца на стагоддзі. Але нават у адносна стабільныя перыяды жыцця соцыума грамадска-палітычная лексіка пастаянна развіваецца і абнаўляецца.
Публіцыстыка з'яўляецца люстэркам, якое адлюстроўвае грамадскія рэаліі і хутчэй іншых стыляў рэагуе на грамадска-палітычныя рэфармацыі, становячыся пры гэтым таксама і крыніцай моўнага наватарства. Дзейнасць "Нашай Нівы" выйшла далёка за межы звычайнай газэты. Для беларусаў яна служыла асноўным культурным асяродкам, нацыянальнай школай асьветніцтва, сымболем адраджэньня нацыі.
У гісторыю беларускага народа "Наша Ніва" ўвайшла як унікальная нацыянальная з'ява, як важны пісьмовы дакумэнт, помнік-энцыклапедыя традыцыйнай культуры, як адна з тых гістарычных вехаў, якімі пазначаны шлях беларускай духоўнасьці. Ад самага пачатку свайго існаваньня газэта імкнулася абудзіць сьвядомасьць свайго народа, вярнуць яму духоўныя і інтэлектуальныя арыенціры, узьняць прэстыж роднай мовы. Таму здаецца магчымым гаварыць пра актуальнасць тэмы нашай курсавой работы.
Асноўнай мэтай даследавання з'яўляецца вызначэнне асабліваці ужывання грамадска - палітычнай лексікі у газеце “Наша ніва”.

1. ГРАМАДСКА-ПАЛІТЫЧНАЯ ЛЕКСІКА

Палітыка, ідэалогія, міжнародныя адносіны, навука, мастацтва, спорт, прыватная жыццё - усё атрымлівае адлюстраванне ў газеце, усё, што ўяўляе грамадскую цікавасць.
Аднак пры ўсёй тэматычнай і лексічнай разнастайнасці мовы газеты, публіцыстыкі не становіцца эклектычным. Адзінства мовы фарміруецца дзякуючы агульнай ўсталёўцы на выкарыстанне моўных сродкаў. Калі мастацкі стыль імкнецца выявіць у слове канкрэтнае, нагляднае, вобразнае, навуковы - агаліць паняцце, то газетна-публіцыстычны - вылучыць у слове ацэначнае, дакладней, сацыяльна-ацэначнае.
Прынцып сацыяльнай ацэначнага і вызначае адбор лексікі з агульналітаратурнай мовы. У найбольшай ступені гэтаму прынцыпе адказвае грамадска-палітычная лексіка.
Важна адзначыць, што прынцып сацыяльнай ацэначнасці моўных сродкаў мае не столькі індывідуальны, колькі падкрэслена сацыяльны характар. Гэтая падкрэслена сацыяльная функцыя газетнага слова вызначаецца і спецыфікай “адрасата маўлення” – звернутасцю газетнай мовы да неабмежаванай колькасна і разнастайнай якасна аўдыторыі. А гэта, у сваю чаргу, вызначае і такую важную асаблівасць газетнай мовы, як камунікатыўная агульназначнасць, агульнадаступнасць моўных адзінак.
Газету чытаюць людзі рознага культурна-адукацыйнага ўзроўню, розных узростаў і прафесій –“ад акадэміка да цесляра”.
Таму мова газеты павінна быць якаснай і зразумелай кожнаму. У тэорыі сродкаў масавай камунікацыі вылучаюць прынцып публічнасці, сутнасць якога заключаецца ў тым, што змест, які перадаецца ў ходзе масавай камунікацыі, павінен быць даступным прадстаўнікам грамадства без якіх-небудзь абмежаванняў. Гэты прынцып у многім вызначае характар адбору моўных сродкаў. “Галоўнае – пазбегнуць ужывання сродкаў, якія знаходзяцца на перыфірыі літаратурнай мовы. З лексічных сродкаў для мовы газеты не характэрны, хаця і магчымы, вузкаспецыяльныя словы і выразы, дыялектызмы, варварызмы, экатызмы, аргатызмы, індывідуальныя неалагізмы, запазычаныя словы рэдкага ўжывання і...

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Праведзянае даследаванне дае магчымасць зрабіць наступныя высновы:
Грамадска-палітычная лексіка ўяўляе сабой моўная адлюстраванне падзей, якія адбываюцца ў жыцці чалавечага грамадства гістарычных падзей і сацыяльнай жыцця. Яна ахоплівае даволі шырокі круг слоў, перадаючых ў словах паняцці аб структуры дзяржавы і ўлады, пра іх асаблівасцях, кіраванні дзяржавай, аб становішчы асобных груп людзей ў дзяржаве і ў грамадскай іерархіі.
Грамадска-палітычная лексіка і тэрміналогія фармавалася як вынік практычнай дзейнасці чалавецтва і развіцця заканамернасцяў грамадскіх адносін.
Змена грамадска-палітычнага, дзяржаўнага і эканамічнага прылады Беларусі, змена пераважнай формы ўласнасці, лакальныя ўзброеныя канфлікты, навукова-тэхнічны прагрэс, - усе гэтыя падзеі і працэсы працягваюцца і, незалежна ад свайго станоўчага або адмоўнага значэння для нашага грамадства, працягваюць быць прычынай запазычанні новых слоў.
Як ужо адзначалася, грамадска-палітычны дыскурс кантактуе з самымі рознымі абласцямі чалавечай дзейнасці і выкарыстоўвае ў той ці іншай меры словы самых розных пластоў лексікі.
Новыя ж запазычанні, не асвоеныя яшчэ цалкам моўных свядомасцю і не ўключаныя ў слоўнікі рускай мовы, але ўжо выкарыстоўваюцца ў СМІ, могуць запатрабаваць ад ўспрымае суб'екта (чытача або даследчыка) звароту да слоўніках моў-донараў.
Зыходнае слова можа апынуцца мнагазначных, і чытачу ці даследніку карысна ў гэтым выпадку разумець, аб якой сферы чалавечай дзейнасці, якім функцыянальным стылі і да т.п. ідзе гаворка.