Прецендентные онимы в драм произведениях дунина-марцинкевича

УВОДЗІНЫ


Актуальнасць тэмы. Разуменне мастацкага тэксту залежыць ад здольнасці чытача ўспрымаць твор, улічваючы не толькі добрае веданне мовы, але і яго гісторыка-культурную кампетэнтнасць. У некаторых выпадках значны культуралагічны патэнцыял можа ўтрымлівацца ў анамастычных адзінках. Такія ўласныя імёны, якія выкарыстоўваюцца ў соцыуме ці мастацкім тэксце не для ідэнтыфікацыі канкрэтнага чалавека (сітуацыі, горада, арганізацыі і інш.), а ў якасці своеасаблівага культурнага знаку, сімвала пэўных якасцей, падзей, лёсаў, адносяць да ліку прэцэдэнтных (Д. Гудкоў, В. Красных, Д. Багаева, Ю. Гурская і інш.) (параўн.: у сусветнай культуры – Абломаў, Гамлет, Калумб, Ламаносаў, Моцарт; у беларускай культуры – Рагнеда, Барбара Радзівіл, Усяслаў Чарадзей, Вітаўт, Альгерд, Машэка, Няміга, Чарнобыль і інш.). У працэсе актуалізацыі ў мастацкім творы такія адзінкі рэалізуюць дадатковыя асацыятыўныя звесткі, дазваляючы пісьменніку не ўзнаўляць перадгісторыю сваіх персанажаў, што спрыяе стварэнню большай сэнсавай кампрэсіі тэксту.
Вельмі часта пісьменнікі ў сваіх творах ужываюць т.зв. прэцэдэнтныя онімы. Прэцэдэнтнае імя – гэта індывідуальнае імя, якое звязана ці з шырока вядомым тэкстам, які, часцей за ўсё, адносіцца да прэцэдэнтнага (Гражына, Бандароўна, Абломаў, Тарас Бульба); ці з сітуацыяй, шырока вядомай носьбітам маўлення і адначасова прэцэдэнтнай (Іван Сусанін, Калумб, дзед Талаш); імя-сімвал, якое паказвае на некаторую эталонную сукупнасць пэўных якасцей (Быкаў, Моцарт, Ламаносаў).
Шматлікія даследчыкі творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча адзначаюць, што творца быў не толькі таленавітым пісьменнікам, драматургам, паэтам, тэатральным і грамадскім дзеячам. Роля В. Дуніна-Марцінкевіча як аднаго з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры (у тым ліку драматургіі) і нацыянальнага тэатра надзвычай вялікая. Г. Кісялёў, Я. Янушкевіч і інш. назывюць яго першым беларускім прафесійным пісьменнікам. Апрача таго, В. Дунін-Марцінкевіч фактычна стаяў ля вытокаў новага...

ЗАКЛЮЧЭННЕ


На выснове дадзеных звестак можна зрабіць вывад, што,
1) асабовыя імены (онімы) - гэта шырокі пласт лексіцы, што называе / абазначае, вылучае / ідэнцыфіцыруе асобу, прадмет ці аб’ект рэчаіснасці з разраду ім падобных,
2) да ліку онімаў (анімістычнай лексіцы) адносяцца: антропонимы (імены людзей), якія падзяляюцца на імены, імены па бацьку, фаміліі, мянушкі, псеўданімы; тапонімы (назвы геаграфічных аб’ектаў), што ўключаюць урбанонімы – назвы гарадоў, мікра-тапонімы – назвы вуліц і мікрарайонаў, айконімы – назвы любых сел, гарадоў і мясцін, гідронімы (назвы водных аб’ектаў), дрымонімы (назвы лясоў) і інш.; заонімы (імены і клічкі жывел), теонімы (імены багоў) і міфонімы (імёны міфалагічных асоб і істот), астронімы (назвы небесных аб’ектаў) і космонімы (назвы касмічных аб’ектаў: прасторы і сузор’яў), фітонімы (назвы раслін), хрононімы (назвы адзінак часу, маючых дачыненне да гістарычных падзей), ідэонімы (назвы аб’ектаў духоўнай культуры), хрематонімы (назвы аб’ектаў матэрыяльнай культуры) і інш.,
3) анімічныя адзінкі ў мастацкім творы маюць вялікае значэнне і шырока выкарыстоўваюцца пісьменнікамі не болькі для абазначэння і называння людзей, прадметаў ці з’яў рэчаіснасці, але і яўна ці скрыта характэрызуюць іх, функцыянальна онімы ў мастацікім тэксце дапамагаюць стварыць канву твора: ці паказаць реальныя асобы і месцы, ці канатацыйна іх абазначыць, ці пры дапамозе гаваркіх прэцэдэнтных назв іх ахаракрэтызуюць, дапамагаючы чытачу такім чынам скласці сваю думку аб тым ці іншым персанажы ці месцы дзеяння (асабліва гэта датычыцца гаваркіх прэцэдентных іменаў),
4) прэцэдэнтнае імя – індывідуальнае імя, якое звязана ці з шырока вядомым тэкстам, які, часцей за ўсё, адносіцца да прэцэдэнтнага; ці з сітуацыяй, шырока вядомай носьбітам маўлення і адначасова прэцэдэнтнай; імя-сімвал, якое паказвае на некаторую эталонную с.....