Гістарычная праблематыка п`ес Аляксея Дударава Крыж і Князь Вітаўт"".

УВОДЗІНЫ
Беларуская гістарычная п’еса – надзвычай цікавая з’ява ў еўрапейскай культуры, што звязаназ асаблівасцямі гістарычнага развіцця беларускай нацыі, складанымі перыпетыямі яе станаўлення, якія літаратура ў значнай ступені адлюстравала.
У драматургічным і тэатральным працэсах адбываюцца станоўчыя зрухі, якія сведчаць пра добрую перспектывубеларускай п’есы.
Узрастае цікавасць аўтараў да гісторыі, якая ўзнаўляецца ў шчыльных стасунках з сучаснымі рэаліямі. Ёсць падставы спадзявацца, што да беларускай камедыі вернуцца яе нацыянальная адметнасць, слава і бляск.
У развіцці драмыназіраецца тэндэнцыя да інтэлектуалізацыі, праблемнасці, сацыяльнай вастрыні і мастацкага эксперымента. Драматургія спакваля пераадольвае крызіс, звязаны з запаволенай рэакцыяй творцаў на новыя праявы ў постсавецкім грамадстве.
У эпоху «выбуху камунікацый», стварэння віртуальнай рэчасінасці, дэмаграфічных зрухаў і экалагічных катастроф жыццё чалавека істотна мяняецца – і гэта пісьменнікі не могуць не заўважаць.
Але і ў гэтых умовах чалавек па-ранейшаму імкнецца да простых і адвечных ідэалаў: дабраты, хараства, кахання, міру, сямейнага шчасця.
Знайсці і паказаць магчымасці маральнага прагрэсу – адна з галоўных задач сучаснага мастацтва. Беларуская драматургія мае трывалы досведтакога этычнага пошуку, ёй стае і творчых сіл, каб працягнуць яго.
Ёсць праблемы, ад вырашэння якіх істотна залежыць развіццё беларускай п’есы: складаннем рэпертуару, адносіны паміж драматургіяй і рэжысурай, публікацыя п’ес, рэцэнзаванне твораў, мова п’ес і спектакляў.
На пачатку ХХ ст. зварот беларускіх пісьменнікаў да гісторыі быў звязаны з адраджэннем, з абуджэннем нацыянальнай самасвядомасці беларусаў.
Адметнасць драматургіі абумоўлена натуральнымі, набліжанымі да чалавечага дыцця законамі яе існавання. Працэс стварэння п’есы можна назваць ачалавечваннем жыццёвага матэрыялу. Дае нараджэнне п’есе: аўтар, драматург. Драматург стварае мрою, ілюзію, але гэтая ілюзія такая жывая, выразная і...

1.ГІСТАРЫЧНАЯ ТЭМА У ТВОРЧАСЦІ БЕЛАРУСКІХ ПІСЬМЕННІКАЎ
П’еса валодае магчымасцямі ўзмацняць дзеянне,“згушчаць” мастацкі час, збіраць да адзінага сэнсавага цэнтра ўсе падзеі. У ёй мае значэнне кожная дэталь, якая можа глыбока ўразіць гледача. У п’есе не магчыма дэталёвае, падрабязнае разгортванне гістарычных падзей, як у рамане.
У яе кампетэнцыі– вылучэнне ключавых, экстрэмальных момантаў, што на “кардыяграме” гістарычнага працэсу выглядаюць вяршынямі-ўсплёскамі.
Гісторыя ажывае ў драме як непрацяглае, але насычанае здарэннямі дзеянне.
Жанру падуладна спасціжэнне нацыянальных, гістарычна абумоўленых характараў, усяго менталітэту той ці іншайнацыі.
Драматургічная практыка пацвярджае гэта самабытнымі, псіхалагічна выверанымі вобразамі, выведзеныміў гістарычных хроніках У. Шэкспіра, драмахФ. Шылера, І. Гётэ, В. Гюго, А. Пушкіна, А. Талстогаі іншых класікаў сусветнай драматургіі.
У найлепшых творах прадстаўлены вобразы-тыпы, якія ўбіраюцьу сябе цэлы комплекс характэрных пэўнаму народу, нацыі ўласцівасцей.
Такі спосаб тыпізацыі найбольш даступны драматургіі, бо адзін зяе элементаў– яркі, самабытны, шматмерны характар. Так Пушкін стварыў свайго Барыса Гадунова, Шэкспір – Фальстафа, Гётэ – Фаўста і г. д.
Карусь Каганец зрабіў першую спробу напісання беларускай гістарычнай драмы: творы “Старажовы курган” і “Сын Даніла” (абодва незавершаныя). Жанр гістарычнай п’есы пашыраецца ў1920-я гг., перыяд “беларусізацыі”; з’яўляюццаяго разнавіднасці: фальклорна-гістарычная і гісторыка-біяграфічная драмы.
Фальклорна-гістарычны жанр прадстаўляюць творы Еўсцігнея Міровіча “Машэка” і “Каваль-ваявода”. Да гісторыка-біяграфічнай драмы належаць“Кастусь Каліноўскі” Е. Міровіча, “Скарынін сынз Полацка” М. Грамыкі.
У змаганні з творчай несвабодай 1930-х гг. нарадзіліся п’есы беларускіх драматургаў-класікаў –У. Галубка, Е. Міровіча, М. Чарота, В. Шашалевіча,К. Крапівы, А. Макаёнка, А. Маўзона, Я. Шабана.
Спробы асваення драматургамі айчыннай гісторыі аднавіліся ў 1960 – 1970-я...

ЗАКЛЮЧЭННЕ
Такім чынам, мы прыйшлі да наступных высноў:
У драматургічным і тэатральным працэсах адбываюцца станоўчыя зрухі, якія сведчаць прадобрую перспектыву беларускай п’есы. Узрастае цікавасць аўтараў да гісторыі, што ўзнаўляеццаў шчыльных стасунках з сучаснымі рэаліямі.
У развіцці драмы назіраецца тэндэнцыя да інтэлектуалізацыі, праблемнасці, сацыяльнай вастрыні і мастацкага эксперымента. Таму сучасная беларуская драматургія і займаецца галоўным чынам інтэрпрэтацыяй, герменеўтыкай, драматургі нествараюць канцэптуальную гістарычную драматургію, для іх гісторыя – гэта не столькі жыццёвая плынь мінуўшчыны, колькі крыніца сюжэтаў тварэння і фантазіі.
У мастацкай літаратуры на гістарычную тэму – безліч прыкладаў“вольных трактовак” у характарыстыцы гістарычных асоб.
А. Дудараў здолеў напоўніць вастрынёй і драматызмам і без таго драматычныя падзеі і даць ім сваю ацэнку, якая часам разыходзіцца з пазіцыяй і сярэднявечных храністаў, і сучасных гісторыкаў.
Падзеі, што папярэднічалі справам і славе Вітаўта - дзяржаўцы, ужо у старажытных летапісах напаўняліся драматызмам і надзяляліся выразнай этычнай ацэнкай.
У дудараўскім трактаванні Вітаўт і Ягайла – не антыподы, адзве роўнавялікія асобы, якія адыгралі велізарную ролю ў гісторыі нашай краіны. Асобы моцныя, выключныя, у многім супярэчлівыя.
Выбар герояў абумовіў спецыфіку канфлікту трагедыі: гэта неканфлікт дабра і зла ў звыклым разуменні, а жорсткая барацьба заўладу дзвюх асоб, аднолькава вартых яе. І пра тое яскрава сведчыцьдзейнасць іх як дзяржаўцаў і палітыкаў, росквіт ВКЛ і Польшчы ўчасы іх кіравання.
Трагізм сітуацыі заключаецца ў тым, што такімі асобамі былі стрыечныя браты, што ахвярамі і заложнікамі іх зацятай жорсткай барацьбы станавіліся простыя людзі. Пра тое сказаць лепш, чым народ, нельга: паны дзяруцца, а ў мужыкоў чубы трасуцца.
Так, сапраўды, А.Дудараў выкарыстаў гатовы гістарычны сюжэт, поўны драматызму і вастрыні, для ілюстрацыі “ўласнай задумы”: адмаўленне варажнечы, міжусобіцы і...