Палитика беларусизации.усиление административно-партийного контроля в сфере культуры

УВОДЗІНЫ

Падзеі 1920-х г. і дагэтуль займаюць не толькі навукоўцаў, але і шырокую грамадскасць. У цяперашні час беларусізацыя 1920-х г. выглядае калі не перыядам імклівага і паспяховага развіцця нацыі, дык, па меншай меры, бяскрыўдным і карысным культурніцкім праектам.
Сапраўды, праз крывавыя сталінскія рэпрэсіі і анемічныя гады застою тая эпоха выглядае «залатым векам», перыядам адраджэння і росквіту беларускай мовы і культуры. Цяпер шмат хто ідэалізуе той перыяд, ствараючы новыя міфы пра адносіны паміж беларускай культурай і дзяржавай, перабольшваючы поспехі і дасягненні беларусізацыі.
Савецкая дзяржава мела вельмі грунтоўныя прычыны, каб праводзіць беларусізацыю. Частка гэтых прычын вынікала з бальшавіцкай дактрыны (як яна разумелася і рэалізоўвалася ў тыя часы) аб пабудове сацыялізму ў адной, прычым адсталай краіне, сярод варожага атачэння.
Другая частка прычын стваралася бягучым момантам, жывілася запатрабаваннямі бальшавіцкай унутранай і знешняй палітыкі.
Палітыка беларусізацыі, што праводзілася ў 1920-я г., сваёй мэтай мела пабудову беларускага сацыялістычнага грамадства, а зусім не беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці, як гэта ўдае камусьці з сучасных назіральнікаў. Таму беларусізацыя не падмяняла і тым больш не адмяняла нацыянальнай палітыкі, што тады падкрэслівалі бальшавіцкія лідэры. Беларусізацыя была накіравана на беларускі этнас як найбольш адсталы культурна і эканамічна, які, аднак, складаў пераважную большасць насельніцт ва ў ССРБ / БССР.
Усе вышэйадзначаная, на наш погляд, сведчыць об цікавасці і актуальнасці тэмы гэтай работы.

ПАЛІТЫКА БЕЛАРУСІЗАЦЫІ. УЗМАЦНЕННЕ АДМІНІСТРАЦЫЙНА-ПАРТЫЙНАГА КАНТРОЛЮ Ў СФЕРЫ КУЛЬТУРЫ


Беларусізацыя - нацыянальна-культурная палітыка ў БССР у 20-я гады XX ст. Яна ўяўляла сабой комплекс мерапрыемстваў, накіраваных на адраджэнне беларускай нацыі, абуджэнне нацыянальнай самасвядомасці беларусаў, развіццё нацыянальнай культуры, беларускай мовы, нацыянальнай школы, вылучэнне на кіруючыя; пасады прадстаўнікоў карэннага насельніцтва (так званая «карэнізацыя»).
Асноўнымі творцамі палітыкі беларусізацыі сталі А. Чарвякоў, У. Ігнатоўскі, А. Бурбіс, З. Жылуновіч, А. Баліцкі, М. Кудзелька (Чарот). Спрыяла правядзенню беларусізацыі палітычная барацьба ў кіраўніцтве СССР за лідэрства ў сувязі з хваробай і смерцю У. Леніна, якая прывяла да аслаблення кантролю з боку бальшавіцкага цэнтра за нацыянальнымі ўскраінамі.
Умоўна час палітыкі беларусізацыі можна падзяліць на два перыяды:
1) з пачатку 20-х гадоў да ліпеня 1924 г., калі быў закладзены падмурак беларусізацыі;
2) з 15 ліпеня 1924 г. да канца 20-х гадоў, калі на 2-й сесіі ЦВК БССР беларусізацыя была абвешчана афіцыйнай дзяржаўнай палітыкай.
Першыя парасткі беларусізацыі бачны ўжо на пачатку 20-х гадоў. У снежні 1920 г. на II Усебеларускім з'езде Саветаў упершыню было заяўлена аб неабходнасці арганізацыі жыцця грамадства і дзяржавы на роднай мове. У 1923 г. адбылася партканферэнцыя КП(б)Б, якая была прысвечана разгляду нацыянальнага пытання.
Так былі зроблены першыя палітычныя крокі да беларусізацыі, якія не падабаліся асобным партыйным кіраўнікам верхніх эшалонаў улады.
З 15 ліпеня 1924 г. палітыка беларусізацыі набыла афіцыйны статус. Праводзіліся мерапрыемствы і працавала камісія па яе ажыццяўленні ў БССР.
Сярод асноўных накірункаў беларусізацыі былі моўная палітыка, пераход школ на беларускую мову, развіццё грамадскіх навук, беларускай выдавецкай справы, беларусізацыя дзяржаўнага і партыйнага апаратаў.
У 1926 г. А. Крыніцкi, першы сакратар ЦК КП(б)Б, канстатаваў магчымасць двух шляхоў, па якіх...

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Такім чынам, мы прыйшлі да высновы, што нягледзячы на параўнальна кароткі перыяд, беларусізацыя адыграла выключна важную ролю ў развіцці беларускай мовы і культуры, абуджэнні нацыянальнай свядомасці ў шырокіх колах насельніцтва і сярод кіраўнічай эліты. Упершыню на Беларусі дзяржава актывізавала ўсе сродкі і магчымасці «для приостановки процесса дальнейшего обрусения белорусской национальности» .
І хоць палітыка беларусізацыі вымагалася задачамі нацыянальна -культурнага будаўніцтва ў СССР і мадэрнізацыі яго нацыянальнай перыферыі, эканамічна і культурна адсталай, аднак аб’ектыўна яна вельмі паспрыяла нацыянальнаму адраджэнню беларусаў.
Нягледзячы на супраціў шавіністычных колаў, беларуская мова ўпершыню здабыла падтрымку дзяржавы, якая прыклала значныя намаганні ў бок распрацоўкі яе рэсурсаў і пашырэння яе ўжытку ў прэстыжных сферах камунікацыі. Дасягненні ў гэтых адносінах за часы беларусізацыі становяцца зусім відавочнымі ў параўнанні з іншымі мовамі, што мелі статус, блізкі да беларускай. Марксісцкі гісторык М. Пакроўскі ў 1928 г. прывёў дзеля прыкладу Нарвегію, якая доўгі час знаходзілася пад дацкім панаваннем. Там у якасці літаратурнай мовы засталася дацкая мова, тады як нарвежская (заснаваная на мясцовых дыялектах) амаль не мела доступу ў вышэйшыя сферы камунікацыі.
Нават і ў 1930-х г., калі беларусізацыю згарнулі, улады былі вымушаныя падтрымліваць пэўны ўжытак беларускай мовы (праўда, не такі шырокі, як планавалася ў 1920-я г.) у высокіх сферах камунікацыі – ад навукі і мастацтва да публічных выступленняў і справаводства. Фактычна, у 1930 г. спынілася толькі кампанія па беларусізацыі, але яе інтэнцыі і шэраг дасягненняў захаваліся.
Пагардлівыя адносіны да беларусаў, беларускай мовы ці культуры ўжо не маглі папулярызавацца, нават у часы барацьбы з нацдэмаўшчы най – інакш гэта патыхала ўжо дыскрэдытацыяй усёй бальшавіцкай нацыянальнай палітыкі і магло наклікаць рэпрэсіі. Упершыню за некалькі стагоддзяў этнічная самастойнасць беларусаў,...