Культурныя і этнічныя працэсы на беларускіх землях у перыяд з канца 14-16 ст.

УВОДЗІНЫ
Гісторыя беларускай культуры ахоплівае культурнае развіццё нашага народа за больш чым тысячагадовую гісторыю яго існавання. Паколькі культура кожнага народа існуе ў часе і ў пэўных гістарычных умовах, то неабходна, хаця бы ўмоўная, перыядызацыя. Стала традыцыйным звязваць перыядызацыю гісторыі беларускай культуры з палітычнымі ўмовамі жыцця народа. Такі падыход не з’яўляецца універсальным, але дазваляе ўбачыць трансфармацыю фундаментальных каштоўнасцей беларускай культуры пад уплывам палітычных і сацыяльна-эканамічных фактараў.
Кали першы перыяд: Х – ХІІІ стст. – адлюстроўвае каштоўнасці і дынаміку развіцця старажытнай культуры Беларусі. У духоўнай культуры найбольш значнымі падзеямі было прыняцце хрысціянства (992 г.), дзейнасць Еўфрасінні Полацкай і Кірылы Тураўскага, беларускае летапісанне, манументальны жывапіс, а ў матэрыяльнай – горадабудаўніцтва, архітэктура і ўжытковае мастацтва. Крыж Еўфрасінні Полацкай (майстар Лазар Богша) – шэдэўр беларускай культуры ХІІ ст.
То другі перыяд: ХІV – ХVІ стст. – звязаны з жыццём беларусаў у складзе Вялікага княства Літоўскага. Менавіта ў гэты перыяд завяршаецца фармаванне нацыянальнай культуры як унікальнага культурнага комплекса, які не саступае лепшым узорам культур еўрапейскіх народаў той эпохі: раманскі стыль, готыка, Рэнесанс, Рэфармацыя, барока (замкавае і культавае дойлідства, філасофія і літаратура, беларускі іканапіс і свецкае выяўленчае мастацтва,кнігадрукаванне, Францыск Скарына, Сымон Будны, Васіль Цяпінскі, Статуты ВКЛ).

1. Агульная характарыстыка перыядуХІV – ХVІ стст.
У ХІV – ХVІ стагоддзях беларускі народ жыў у поліэтнічнай дзяржаве – Вялікім княстве Літоўскім (ВКЛ).
Гэта цікавы, насычаны і адначасова даволі складаны перыяд у гісторыі культуры беларускага народа часта ўмоўна параўноўваецца з “залатым векам”.[8, с.55]
Сёння большасць даследчыкаў гісторыі ВКЛ адназначна схіляюцца да думкі, што пануючай у ВКЛ была беларуская культура. Такое становішча беларускай культуры пацвярджаецца перш за ўсё тым, што старабеларуская мова на працягу некалькі стагоддзяў была дзяржаўнай мовай у ВКЛ. Паводле афіцыйных дакументаў ВКЛ, старабела-рускай мовай пачалі карыстацца напрыканцы ХІІІ ст., калі ў яго склад увайшлі землі сучаснай Беларусі. Літоўцы ў той час сваёй пісьмовай мовы не мелі.Мова, як вядома, з’яўляецца адным з вызначальных фактараў этнасу і яго культуры.
Мова насельніцтва Беларусі пачынае прыкметна адрознівацца ад агульна-ўсходнеславянскай мовы ІХ–ХIIІстст.[8, с.56]
Дзяржаўны статус старабеларускай мовы ў ВКЛ абумовіў працэс фармавання ў гэты перыяд базавых каштоўнасцей беларускай культуры. Зазначым, што гэты працэс супадае з часам фармавання нацыянальных культур у краінах Заходняй Еўропы. Кастыльская мова атрымала статус дзяржаўнай у Іспаніі ў канцы ХІІІ стагоддзя, англійская – у 1362 годзе, парыжскі дыялект у Францыі – у 1400 годзе.

ЗАКЛЮЧЭННЕ
Разглядаемы час стаў яркім і самабытным перыядам у развіцці беларускай культуры. Гэта быў перыяд росту палітычнай і патрыятычнай свядомасці беларусаў, сінтэзу рэнесансава-гуманістычных павеваў і сярэдневяковых рэлігійных традыцый у духоўным жыцці, пашырэнні культурных сувязей паміж беларускім і іншымі народамі. Культура на беларускіх землях дасягнула значных поспехаў. Прагваўся працэс утварэння беларускай наронасці. Фарміравалася старабеларуская мова, зараджалася кнігадрукаванне, бурна развівалася беларуска-літоўскае летапісанне, намаганнямі дзеячаў беларускага Адраджэння ствараліся выдатныя літаратурныя творы, развівалася філасофская, правава і грамадска-палітычная думка, асветніцтва. Шырокае распаўсюджанне атрымала народная творчасць, дыкаратыўна-прыкладное мастацтва, абаронная і культавае дойлідства. Вырабы беларускіх майстроў былі шырока вядомы за межамі Беларусі. Беларуская культура ўключалася ў еўрапейскі культурна-гістарычны працэс, карысталася лепшымі здабыткамі матэрыяльнай і духоўнай культуры суседніх народаў і сама ўносіла адпаведны ўклад у гэты складаны і шматгранны працэс.