Польскамоўны эпас Дуніна-Марцінкевіча

Уступ
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч - класік беларускай літаратуры, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры і драматургіі, паэт, тэатральны і грамадскі дзеяч. Першыя яго творы, наогул як і большая частка, напісаны на польскай мове. Адным з першых ім былі створаны тэксты да аперэт "Спаборніцтва музыкаў", "Чарадзейная вада", а таксама "Рэкруцкі яўрэйскі набор" (у 1841 г. пастаўлена ў Мінску аматарскім гуртком), дзе была ўзнята тэма рэкрутчыны, як перашкоды ў шчаслівым уладкаванні жыцця яўрэйскай сям'і.
Доўгі час, пакуль не сталі вядомы архіўныя дакументы, якія больш глыбока раскрылі В. Дуніна-Марцінкевіча як асобу, літаратара лічылі дваранскім рэвалюцыянерам, лібералам і сентыменталістам, слабым і непаслядоўным пісьменнікам з імкненнем да ідэалізацыі рэчаіснасці. Але за апошнія дзесяцігоддзі літаратуразнаўцы змаглі па-новаму ўбачыць яго як творцу і грамадзяніна.
Літаратуразнавец і археограф Г. Кісялёў адзначае: "Мы прывыклі на падставе творчасці лічыць беларускага паэта слабым і саладжавым... Але ёсць і другі Дунін-Марцінкевіч - моцны духам змагар за беларускую нацыянальную культуру, дэмакрат, які патрабаваў павагі да селяніна і ўзнімаўся да ўзроўню перадавых людзей свайго часу ".[9, с.20]
Роля В. Дуніна-Марцінкевіча як аднаго з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры (у тым ліку драматургіі) і нацыянальнага тэатра надзвычай вялікая. Г. Кісялёў называе яго першым беларускім прафесійным пісьменнікам. В. Дунін-Марцінкевіч "прафесійны не ў тым сэнсе, што гэта давала яму сродкі для жыцця (хутчэй ён меў ад гэтага страты), а ў тым, што ён лічыў гэта галоўным у сваім жыцці". Першым класікам новай беларускай літаратуры называе пісьменніка даследчык яго творчасці Я. Янушкевіч. Апрача таго, В. Дунін-Марцінкевіч фактычна стаяў ля вытокаў новага нацыянальнага тэатра - ён выступаў у якасці не толькі драматурга, але і арганізатара тэатра, рэжысёра, акцёра.
Літаратуразнавец В. Рагойша назваў дзейнасць В. Дуніна-Марцінкевіча "подзвігам":
Як піша беларускі...

Заключэнне
Літаратурная спадчына В. Дуніна-Марцінкевіча з’яўляецца прыкладам найбольш поўнага ўвасаблення спецыфічных рыс беларускага сентыменталізму ХІХ стагоддзя – актыўнасць стылю ва ўзаемадзеянні з іншымі мастацкімі кірункамі, плённае выкарыстанне фальклорных багаццяў побач з глыбокім засваеннем вопыту заходнееўрапейскай літаратуры і традыцый пісьменнікаў- сентыменталістаў Рэчы Паспалітай. Традыцыі сентыменталізму творча пераасэнсаваны Дуніным- Марцінкевічам у новых гістарычных варунках, калі сентыменталізм як самастойная мастацкая з’ява ўжо знік з актыўнага ўжытку большасці еўрапейскіх літаратур. У літаратуры Беларусі яго асноўныя палажэнні і творчыя напрацоўкі застаюцца актуальнымі і запатрабаванымі яшчэ на працягу большай паловы ХІХ стагоддзя. Умоўна мяжу беларускаму сентыменталізму як цэласнаму мастацкаму кірунку можна вызначыць 1870 годам – напісаннем апошняй камедыі В. Дуніна-Марцінкевіча “Залёты”, дзе выявіўся асветніцка-сентыменталісцкі светапогляд, адбылося развітанне са старасвецкімі шляхецкімі “гнёздамі” з іх патрыярхальнай мараллю, цнатлівай вёскай, якія паступова разбураюцца няўмольнымі рэаліямі новага часу. Сентыменталізм як актыўная і дзейсная стылёвая сістэма, фарміруе творчую індывідуальнасць В. Дуніна-Марцінкевіча, уплывае на яго мастацкае бачанне свету і чалавека, прыўносіць характэрныя гэтаму мастацкаму стылю знакавыя ідэі і вобразы, тэмы і сюжэты. У творчасці Дуніна-Марцінкевіча асветніцкі сентыменталізм зрушыў з мёртвай кропкі, падштурхнуў да ўзаемаўплыву і ўзаемадзеяння два культурныя пласты: прафесійна-польскі і фальклорна-беларускі. Вынікам гэтага стала своеасаблівая двухпланавая скіраванасць творчасці пісьменніка, адрасаванне твораў розным спажыўцам літаратуры, выкарыстанне беларускага фальклору ў польскамоўных творах, з аднаго боку, і зварот да беларускамоўнай творчасці, з другога.
Да вобраза Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча і яго творчасці не раз звярталіся дзеячы беларускай культуры.
Да 175-годдзя В.Дуніна-Марцінкевіча была...