Структурна-семантычныя тыпы безасабовых сказаў у паэтычных тэкстах ;функцыянальны аспект

Моўнае прызначэнне безасабовых сказаў зыходзіць непасрэдна з іх структурнай арганізацыі , паколкі “функцыяальныя магчымасці сказа звязаны з яго пабудовай “, якая ў пэўных межах вызначае здольнасц адлюстроўваць рэальны свет. Таму безасабовыя сказы ў сучаснай беларуска мове выкарыстоўваюцца прыпабудове такіх тэкставых фрагментаў , якія перадаюць падзеі ,што не паддаюцца ні чалавечаму кантролю , ні чалавечаму ўразуменню, пры чым гэтыя падзеі ,якія чалавек не ўстане да канца зразумець і якімі ён не ў стане поўнасцю кіраваць, часцей бываюць для яго дрэннымі , чым добрымі. Акрамя таго безасабовыя сказы адлюстроўваюць і такія сітуацыі, калі, негледзячы на свае намеры, волю і жаданне ,чалавек мусіць выконваць пэўныя дзеянні, неабходнасць і непазбежнасц якіх абумоўлена ці аб’ектыўнымі абставінамі, што склаліся на дадзены момант, ці прадыктаваны рэальны агенсам , які не вербалізаваны ў тэксце . Адсутнасць у граматычнай структуры сказа сапраўднага вытворца дзеяння зусім не азначае, што яго няма ўрэальнасці, ці ён невядомы носьбіту маўлення. Але для інфармацыйнага зместу безасабовых сказаўякраз важнае і актуальнае паведамленне пра дзеянне, працэс або стан, што адбываюцца ў аб’ектыўны свеце ці звязаны зсуб’ектыўным успрыманнем рэчаіснасці.
Структурны састаў безасабовых сказаў вызначаецца адзіным галоўным членам, які з'яўляецца іх прэдыкатыўным цэнтрам і канструюе сказ у цэлым (згодна з вербацэнтрычнай тэорыяй Л.Тэнь- ера). У такіх сказах прадметная субстанцыя, якая павінна быць дзейнікам, з'яўляецца не вытворцам дзеяння ці стану, а прадметам, у якім праяўляецца гэта дзеянне ці стан. Безасабовасць можа быць абумоўлена семантыкай лексем, што запаўняюць пазіцыю семан- тычнага прэдыката, граматычным значэннем мадэлі, сітуацыяй (або кантэкстам).
Безасабовыя сказы вельмі цікавая канструкцыя. Яны былі і будуць аб’ектам моваведаў і лінгвістаў розных моў. Цяжка ўявіць тэкст без такой катэгорыіі сказаў, у тым ліку і паэтычны тэкст.
Мэта маёй дыпломной работы: ахарактарызаваць...

Праведзены аналіз фактычнага матэрыялу і тэарэтычных крыніц дазваляе зрабіць пэўныя высновы адносна безасабовых сказаў у сучаснай беларускай мове.
Правамерна характарызаваць безасабовыя сказы як шматаспектную адзінку. У такім разе з пункту гледжання іх структуры і фармальнай арганізацыі гэта бяздзейнікавыя аднасастаўныя сказы, а з пункту погляду семантычнай арганізацыі яны могуць быць суб'ектнымі (з матэрыяльна прадстаўленым экспліцытным ці імпліцытным суб'ектам) і бессуб'ектнымі (з нулявым суб'ектам).
Паводле сваёй семантычнай аднесенасці безасабовыя сказы сучаснай беларускай літаратурнай мовы не выходзяць за рамкі традыцыйна акрэсленых сфер, што ўласцівыя такім канструкцыям у многіх мовах: стан прыроды і навакольнага асяроддзя, стан чалавека, мадальнасць і экзістэнцыя. Тым не менш у сучаснай беларускай мове гэтыя агульныя сферы больш дэталёва класіфікуюцца па значэннях у адпаведнасці з семантыкай лексем, што выкарыстоўваюцца ў якасці прэдыкатыўнага цэнтра такіх сказаў. Так, безасабовыя сказы, якія перадаюць пэўныя фрагменты рэчаіснасці, звязаныя з прыроднымі і навакольнымі з'явамі, падзяляюцца на сказы, што адлюстроўваюць 1) змену часу сутак; 2) атмасферна— метэаралагічныя з'явы прыроды і змену надвор'я; 3) праявы стыхійных прыродных сіл. Безасабовыя сказы, якія перадаюць псіхафізічны і эмацыянальны стан чалавека і ўнутраныя працэсы ў яго арганізме, дзеляцца на сказы, што адлюстроўваюць 1) фізічныя адчуванні чалавека; 2) псіхаэмацыянальны яго стан; 3) схільнасць чалавека да пэўных дзеянняў і станаў. Безасабовыя сказы са значэннем мадальнасці ўмоўна можна размежаваць на сказы са значэннем 1) аб'ектыўнай ці суб'ектыўнай прымушанасці ажыццяўлення дзеяння і 2) немагчымасці яго выканання. Экзістэнцыяльныя безасабовыя сказы падзяляюцца на сцвярджальныя і адмоўныя, што канстатуюць факт наяўнасці/адсутнасці, дастатковасці ці змянення колькаснай характарыстыкі...