Установление советской власти в Беларуси

У выніку перамогі ўзброенага паўстання 25 кастрычніка 1917 г. у Петраградзе быў звергнуты Часовы ўрад. Уладу ў свае рукі ўзяў Ваенна-рэвалюцыйны камітэт (ВРК) Петраградскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў і перадаў яе ІІ Усерасійскаму з'езду саветаў [4, с. 36].
ІІ Усерасійскі з’езд Саветаў, у якім узяў ўдзел 51 дэпутат ад Беларусі і Заходняга фронту, прыняў Дэкрэты аб міры і зямлі і ўтварыў рабоча-сялянскі ўрад – Савет Народных Камісараў (СНК) на чале з У.І. Леніным [9, с. 278].
Кастрычніцкае ўзброенае паўстанне перарасло затым у рэвалюцыю, якая распаўсюдзілася па ўсёй краіне, у тым ліку і на Беларусі. Аднак тут гэты працэс меў свае асаблівасці. У першую чаргу гэта тлумачылася тым, што заходняя частка беларускіх зямель была акупіраваная нямецка-кайзераўскімі войскамі, а ў цэнтральнай і ўсходняй Беларусі размяшчалася значная колькасць частак Расійскай арміі. Наяўнасць Заходняга фронту наклала свой адбітак на перамогу Кастрычніцкай рэвалюцыі на Беларусі [5, с. 129].
Першае паведамленне аб падзеях у Петраградзе паступіла ў Мінск а 1 ай гадзіне ночы 26 кастрычніка 1917 г. Днём таго дня адбылося пасяджэнне Выканкама Мінскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў, на якім прысутнічалі толькі яго члены ад партыі бальшавікоў [4, с. 36]. Выканкам выдаў Загад № 1, у якім заяўлялася: “У Мінску ўлада перайшла ў рукі Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў”. Яго рашэннем з гарадской турмы было вызвалена больш за 1 тыс. палітычных зняволеных і салдат, з якіх быў сфарміраваны Першы рэвалюцыйны полк Мінскага Савету. На бок рэвалюцыі перайшлі два запасных пяхотных палка агульнай колькасцю каля 5 тыс. чалавек. Савет таксама ўзброіў 400 рабочых-чыгуначнікаў. 27 кастрычніка з ініцыятывы Савету быў сфарміраваны Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту [9, с. 278-279]. Вышэйшым органам ВРК быў аб’яўлены яго пленум, а выканаўча-распарадчым – бюро і галіновыя ...

Такое рашэнне не задавальняла бальшавікоў. Пасля таго, як быў прыняты першы пункт рэзалюцыі у ноч з 17 на 18 снежня, з’езд быў разагнаны. Арыштавалі 27 удзельнікаў, у тым ліку і старшыню з’езда Івана Сераду [3, с. 243].
СНК Заходняй вобласці і фронту прыняў рашэнне распусціць з'езд і нават прапанаваў членам яго прэзідыуму пакінуць межы вобласці і фронту [5, с. 129].
У гісторыі беларускага народа Усебеларускі з’езд стаў важнай гістарычнай падзеяй. Я. Дыла, нарком працы першага савецкага ўрада, адзначаў прадстаўнічы характар з’езда, назваў яго “вяршыняй беларускага вызваленчага руху (пераважна буржуазна-дэмакратычнага)”. Тое ж прызнаваў і В. Кнорын. Ён адзначаў, што гэта быў з’езд дэмакратычных арганізацый, на які былі запрошаны прадстаўнікі ад кожнай нацыянальна-беларускай арганізацыі з усёй Расіі, якой бы малалікай яна ні была [2, с. 36].
Нягледзячы на тое, што з’езд быў разагнаны бальшавікамі, яго скліканне і некалькідзённая работа мелі важнейшае значэнне для развіцця беларускага нацыянальнага руху. З’езд прадэманстраваў пазіцыю нацыянальных сіл па пытанню самавызначэння Беларусі, паказаў іх намер знаходзіць кампрамісныя рашэнні ў спрэчных пытаннях. Акрамя таго, з’езд стаў адным з крокаў на шляху стварэння БНР, а потым і БССР: дзякуючы ...