Дзяржаўна-палітычны лад ВКЛ

Гісторыя Вялікага княства Літоўскага, Рускага, Жамойцкага здаўна прыцягвала ўвагу даследчыкаў мінуўішчьны. Ужо ў XVI ст. з'яўляюцца творы, што абапіраліся на беларуска-літоўскія летапісы і дакументальныя матэрыя.іы з дзяржаўнага і родавых магнацкіх архіваў. Пэўна самай значнай з падобных прац была "Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсяе Русі" Мацея Стрыйкоўскага, выдадзеная ў Каралеўцы (сённяшні Калініград) у 1582 годзе.
Вялікае княства Літоўскае - гэта сярэднявечная беларуская дзяржава, што паўстала ў ХІІІ стагоддзі на Новагародскай зямлі. Умацаванне яе адбывалася на эканамічным і культурным грунце старадаўных беларускіх княстваў - Полацкага, Турава-Пінскага і Смаленскага. Дарэчы, жамойты (або, як сёння яны сябе называюць, летувісы) да ўзнікнення Вялікага княства Літоўскага не мелі ніякага дачынення. Утварэнне яго дыктавалася інтарэсамі беларускіх феадалаў, нашыя старажытныя землі складалі аснову эканамічнай і вайсковай магутнасці Княства, панавальнае месца ў ім займала беларуская мова і культура, а дзяржаўнае заканадаўства развівалася з традыцыйнага (звычаёвага) права старажытных славянскіх народаў. Такім чынам, азначэнне гэтай дзяржавы як беларускай мае пад сабой усе падставы.
Мэта данай працы складаецца ў аналізе знешняй і ўнутранай палітыкі, грамацка-палітычнага ладу ВКЛ.

Такім чынам, Вялікае Княства Літоўскае - гэта спецыфічнае дзяржаўнае ўтварэнне, што існавала ў ХІІІ-ХVІІІ стагоддзях у геаграфічным цэнтры Эўропы, пераемніцай якога - пасля працяглага знаходжання нашых земляў у складзе Расейскай імперыі - была Беларуская Народная Рэспубліка, абвешчаная 25 сакавіка 1918 года, у пэўнай меры ўтвораная ў 1919-1920 гадах Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка, і, нарэшце, сёння пераемніцай гістарычных і культурных традыцый Вялікага Княства Літоўскага з'яўляецца суверэнная Рэспубліка Беларусь.
Як знешняя, так і ўнутраная палітыка Вялікага Княства была няўстойлівай і значна складанай: гэта гісторыя росквіту і заняпаду, вялікай моцы і безвыніковых рэформаў, войнаў, паўстанняў, але і значных статутаў, грамадскіх і навуковых ідэй і гэтак далей.
Палітычны лад Вялiкага Княства Літоўскага — феадальная манархія. Kipaўніком дзяржавы быў вялікі князь, які меў шырокія паўнамоцтвы. У XIV ст. пры князе існавала велікакняжацкая дума. Дума трансфармавалася ў прадстаўшчую ўстанову – раду. Назва i структура гэтай установы мелі яўны польскі ўплыў. У склад рады ўваходзілі вышэйшыя службовыя асобы дзяржавы: канцлер (кіраўнік дзяржаў¬най канцылярыі), гетман (камандуючы ўзброенымі сіламі), падскарбі (кіраўнік фінансаў), маршалак (найвышэйшы ўраднік ВКЛ), ваяводы, кашталяны (у службовай iepapxii займалі месца пасля ваяводы), некаторыя старасты, а таксама каталіцкія біскупы i найбуйнейшыя феадалы. У звычайны час рада складалася з вузкага кола людзей пры вялікім князю. Але асноўныя справы вырашаліся на пасяджэннях рады з удзелам прадстаўнікоў павятовай шляхты. Такія сходы назывался сеймамі.
На чале класа зямельных уласнікаý стаяý вялікі князь літоýскі, які з'яýляýся вярхоýным уладаром усей зямлі ý дзяржа¬ве, а таксама меý свае ýласныя зямельныя ýладанні. Прыступкам ніжэй на іерархічнай лесвіцы стаялі буйныя феадалы – князі i зямельныя магнаты, што валодалі зямлёй на правах вотчыны (спадчыннага...