Цывильнае и спадчыннае права вкл , рускага и жамойскага у другой палове 15-п.п. 16 ( агульназемские прывелеи 1447 1492 1506 , р. 3 4 5 8 10 статута вкл 1529)

Адным з самых цікавых этапаў у гісторыі Беларусі з’яўляецца перыяд Вялікага княства Літоўскага. Гэта дзяржава на працягу некалькіх вякоў была адной з самых магутных на еўрапейскім кантыненце. Адсутнасць дакладнага размежавання ў XII - XV ст. памiж актам i законам, распараджэннем выканаўчай улады, памiж дзяржаўным i прыватным правам вызначае iснаванне ў гэты перыяд шмат прамежкавых (пераходных) груп. Адной з iх з'яўляюцца т. зв. устаўныя граматы - лiсты, асобныя з якiх датычылiся абмежаванай тэрыторыi цi групы асоб. Устаўныя граматы вялiкiх князёў лiтоўскiх класiфiцыруюць па тыпах: ільготныя, даравальныя (цi жалаваныя) i ахоўныя (цi пацвярджальныя) - i па вiдах: земскiя, абласныя, гарадам цi групам насельнiцтва, канкрэтным асобам.
Крыніцамі права ў Вялікім Княстве Літоўскам спачатку было старажытнарускае права (Руская Праўда), мясцовыя звычаі і судовая практыка. У 14-15 стагоддзях азначыўся пераход ад звычаёвага права да напісанаму, якое неўзабаве стала асноўнай крыніцай права на тэрыторыі Беларусі. Першыя спробы сістэматызацыі права былі зробленыя ў стаўленні асобных земляў. Такімі, у прыватнасці, былі Полацкія і Віцебскія прывілеі. Але ўсё большае з'яўленне розных разрозненых паміж сабой, а часцяком і супярэчных, нарматыўных актаў і судовых прэцэдэнтаў ставіла пытанне аб стварэнні адзінага для ўсёй дзяржавы збору законаў і правіл паводзін. У гэтай выяве і выступілі агульназемскія прывілеі і Судзебнік 1468 гады нашмат якія апярэдзілі свой час.
Першыя правы і прывілеі замацоўваліся толькі за шляхтай каталіцкага веравызнання (1387 і 1413), а затым ужо прывілеем 1432 г. такія жа правы былі замацаваныя і за праваслаўнай шляхтай. Адмысловае значэнне для ўмацавання карпаратыўных палітычных правоу шляхты меў прывілей 1492 г. вялікага князя Аляксандра. Гэты нарматыўна-прававы акт можна назваць першай агульнадзяржаўнай хартыяй шляхецкіх вольнасцяў.
Другі, "статутовый", этап (XVI стагоддзе) характарызуйся панаваннем агульназемскага права, якое развіваўся так дынамічна,...

Увогуле грамадзянскае права феадальнай Беларусі характаразуецца дастатковай рэгламентацыяй праваадносін, зладжаннасцю і распрацаваннасцю асноўных прававых інстытутаў, зразумеласцю і дакладнасцю юрыдычных фармулевак. Прававыя дакументы ХVI ст. канкрэтна вызначалі прававы статус самастойных суб’ектаў права, да якіх адносілі: дзяржаву, царкву, манастары, свабодных сялян, сялянскую грамаду. Важнае значэнне мае размежаванне праваздольнасці і дзеяздольнасці суб’ектаў, хаця гэтыя катэгорыі ў той час у крыніцах не сустракаюцца. Пэўныя супярэчнасці ўзнікаюць пры вызначэнні аб’ектаў права: лясы, лугі, маенткі з залежнымі людзьмі, чэлядзь нявольную. Увогуле асновай ўсяго грамадзянскага права з’яўляецца права ўласнасці, права на сервітуты, залогавае права. Статуты адлюстроўваюць працэс станаўлення і развіцця гэтых правоў у ВКЛ у ХVI ст. Асаблівая ўвага надавалась праву ўласнасці на землю, таму што яна была галоўным сродкам вытворчасці і крыніцай улады. Падрабязна Статуты вызначалі прававы статус вялікакняжацкіх уладанняў і прававы статус уладанняў шляхты.
Такім чынам, спадчыннае права феадальнай Беларусі было дастаткова распрацаваным і накіраваным на забеспячэнне маёмасных правоў дзяцей, жонкі (або мужа), а таксама іншых асоб, звязаных роднасцю. Асаблівасцю маёмасна-спадчынных адносінаў на Беларусі было дакладнае вызначэнне часткі спадчыннай маёмасці, якая належала дочкам, а таксама рэгламентацыя інстытутаў пасагу і вена. Увогуле спадчынае права забяспечвала пануючаму класу “права пры дапамозе сваей уласнасці прысвойваць прадукт чужой працы“. Кожны наступны Статут паслядоўна ўносіў новы ўклад у працэс развіцця як гэтых інстытутаў, так і ўсяго спадчыннага права.