Гумарыстычныя песні беларускага народа

УВОДЗІНЫ

Беларускі народ нават у цяжкія часы, насуперак усяму злому і змрочнаму трымаўся і трымаецца веры ў шчасце, перамогу дабра над злом, жыцця над смерцю. У гэтым яму дапамагае жартоўная песня. Яе смех гучыць
вясёла, бадзёра. Жартоўная песня«можа служыць доказам таго, наколькі жывучая творчасць нашага народа ў яго слове, як ён па-майстэрску ўмее карыстацца гэтым словам для выказвання ўсяго таго, што яго радуе, цешыць і весяліць» [22].
Беларуская жартоўная песня мае багатую гісторыю. Указваючы на старадаўнасць беларускай песеннай творчасці, вядомы этнограф, фалькларыст і мовазнавец-лексікограф І. Насовіч лічыў, што яна нясе ў сабе «прыгажосць выказаных пачуццяў простага народа» [18, с. 47].
Беларускія гумарыстычныя песні належаць да ліку найбольш жыццяздольных: трапны, дасціпны, вяселы гумар ратуе ix ад забыцця i занядбання, нягледзячы на не зусім сучасны характар некаторых сюжэтных сітуацый, бытавых рэалій i вобразных характарыстык. Апрача таго, шырокае бытаванне радыцыйных жартоўных песень у нашы дні тлумачыцца ў значнай меры ix здольнасцю да ідэйна-тэматычнага абнаўлення, здольнасцю ўключацца ў сучасны эмацыянальна-псіхалагічны кантэкст.
Гэты цыкл народнай лірыкі ахопліваепеснірознага зместу i рознай эмацыянальнай афарбоўкі: матывы сацыяльна-грамадскага сумяшчаюцца ў ix з матывамі маральна-бытавымі, а смех з'едлівы, востра ipaнічны перамяжоўваецца са смехам бяскрыўдным, дабрадушным, нязлосным. Сатырычнаму асмяянню падлягаюць перш за ўсё прадстаўнікі варожай народу сацыяльнайпсіхалогіі, носьбіты маралі, чужойiнепрымальнай для працоўнага чалавека. У іншых жа выпадках сатыра саступае месца гумару — там, дзе трэба пакпіць з незлачынных заган чалавечага характеру,пасмяяцца з нейкага недарэчнага ўчынку, неабачлівага кроку або проста пацешыцца з дасціпнай выдумкі, з вясёлай неверагоднай гісторыі. У вельмі багатай спадчыне жартоўных народ¬ных песень пераважаюць менавіта творы дабрадушна-вясёлага зместу.
Аб’ект даследавання – беларускія народныя песні....

ЗАКЛЮЧЭННЕ
Станаўленне жанру жартоўных песень грунтавалася на эстэтычных традыцыях «смешных» абрадавых песень. Частка адарвалася ад абраду, але
не знікла бясследна. Некаторыя творы пачалі працягваць самастойнае жыццё
ў пазаабрадавых межах. У выніку гэтага працэсувельмі рана пачаў звужацца круг уласна абрадавых песень і засталіся песні велічальныя, гуллівага і жартоўнага характару. Хрэсьбінныя, вясельныя, купальскія песні пачалі выконвацца незалежна ад календара ці абраду.Адначасова ў рэпертуары музычнага фальклору часцей асядала пазаабрадавая песня.
Жартоўныяпесні як самастойнае жанравае ўтварэннеў гicторыі народнай паэзіі адносяцца да параўнаўча маладых. Для фарміравання гэтага жанру, зрэшты, як i для іншых жанраў пазаабрадавай лірыкі, неабходны былі пэўныя грамадска-псіхалагічныя перадумовы, а іменна: выдзяленне чалавечай асобы з гурту, духоўнае выслабаненне яе з палону старажытных калектыўных уяўленняў i традыцый, усведамленне ёю магчымасці уласнага,acaбicтaгa рэагавання, бачання, успрыняцця. Нараджэнню якасна новага — асабістага — песеннага смеху папярэднічала вялікая гістарычная эпоха песенна¬га смеху гуртавога, абрадавага. Вядома, што пecнi жартоўнага характару займаюць не малое месца ў раздзелах каляндарна- i сямейна-абрадавай лірыкі, у прыватнасці сярод песень вясновых i купальскіх, радзінных i вясельных (хаця i там яны па паходжанню больш познія, чым песні «сур'ёзныя», нежартоўныя). Тая «прыватнасць», «асабістасць» моманту, што характарызуе смех у пес¬нях, накшталт «Ой, хацела ж мяне маць, «А я ў печы не паліла», «Сам не знаю, не ведаю» у абрадавай лірыцы проста была немагчыма. Аднак станаўленне жанру жартоўных песень грунтавалася, безумоўна, на эстэтычных традыцыях «смеш¬ных» песень абрадавых.
Асобную групу сярод жартоўных складаюць так званыя песні-небыліцы i песні пра розныя неверагодныя гісторыіз жыцця жывёл, птушак i насякомых. У даўнія часыпесні гэтыя, мабыць, прымыкалі да пэўных абрадавых цыклаў, генетычна былі прыўрочаны да нейкіх...