Экалагічная тэма ў творчасці Алеся Жука

Сёння як ніколі востра стаяць праблемы ўзаемаадносін чалавека і навакольнага асяроддзя. Надышоў час, калі мы павінны вырашыць, ці захаваць нам прыроду і тым самым атрымаць магчымасць выжыць, ці загінуць у страшэннай экалагічнай катастрофе.
Узаемаадносіны чалавека і прыроды шматзначныя і шматаспектныя. Характар дадзеных узаемаадносін – прадмет асэнсавання не толькі ў філасофскай і прыродазнаўчай літаратуры, але і ў літаратуры мастацкай. У вобразнай форме мастацтва кожнай канкрэтнай эпохі так ці інакш перадае характэрныя для дадзенай культуры ўяўленні аб сувязі чалавека з прыродным асяроддзем.
Увага літаратуры на роз¬ных этапах развіцця канцэнтравалася на асобных гранях гэтых узаемаадносін: адухоўлена-пантэістычных, сузіральна-эстэцкіх, канкрэтна-рэалістычных, утылітарна-прагматычных. Перадавая літаратура, як правіла, заўсёды выступала абаронцай прыроды, супраць яе пакарэння і знішчэння.
Сёння перад чалавецтвам паўсталі вострыя экалагічныя праблемы. Час дыктуе: калі чалавецтва думае, дбае аб сваёй будучыні, яно павінна выпрацаваць новыя ўзаемаадносіны з прыродай, біясферай наогул. Цяпер ужо не да захапленняў перамогамі над прыродай. Усё часцей успамінаюцца словы Ф. Энгельса, які так прадбачліва пісаў: “Не будзем, аднак, надта спакушацца нашымі перамогамі над прыродай. За кожную такую перамогу яна нам помсціць. Кожная з гэтых перамог мае, праўда, у першую чаргу тыя вынікі, на якія мы разлічвалі, але ў другую і трэцюю чаргу зусім іншыя, непрадбачаныя вынікі, якія вельмі часта знішчаюць значэнні першых”.
Для літаратуры прырода яшчэ і магутны фактар далучэння чалавека да прыгожага, фактар выхавання высокіх маральна-этычных пачуццяў. Тым больш, што ў наш час навукова-тэхнічнай рэвалюцыі сустрэчы чалавека з прыродай, асабліва сустрэчы адзін на адзін, адбываюца ўсё радзей.
Кожны чалавек, відаць, час ад часу адчувае вострую патрэбу вырвацца з тлумнага свету тэхнікі, імклівай, бурнай плыні жыцця, асабліва гарадскога, зліцца з прыродай. Ці ж не гэтым выклікана імкненне...

Свет сучаснай беларускай прозы – гэта пераважна традыцыйны свет рэалізму, які, аднак, не абмяжоўваецца малюнкам жыцця ў формах самага жыцця, а ў паэтычным сэнсе ўвесь час узбагачаецца. Захоўваючы назапашаны досвед і маральная добрая якасць, ён, асабліва ў 1970-80-е гады, набыў новыя рысы, стаў у ідэйна-эстэтычным плане шырэйшым і адкрытым, інтэлектуальна насычаным. Жыццё духу, дзейнасць духу як цэнтральны сюжэт, як праблема –вось вакол чаго разгортваюцца пісьменніцкія пошукі. Пісьменнікі звяртаюцца да міфаў, легендаў, эксперыментуюць з часам і іншае, імкнучыся надаць адлюстроўванаму вялікі філасофскі маштаб і значэнне. Літаратура сведчыць пра змены ў самім вобразе мастацкага мыслення, пра тое, што зламана звыклая схема “класічнага” сюжэту, парушаны ранейшы баланс рэальнасці і выдумкі, нашмат пашырэў арсенал выяўленчых і выразных сродкаў, паднімаюцца цэлыя пласты моўнай “цаліны”.
Праз гарманічныя адносіны з прыродай асоба глыбей спасцігае і ўласны духоўны свет. Пе¬рад тварам прыроды чалавек адчувае вечнасць жыцця і бясконцасць быцця. Па сутнасці, беражлівыя адносіны да прыроды гэта найвышэйшае праяўленне адносін маральных, і таму літаратура і мастацтва, выхоўваючы эстэтычна, выхоўваюць разам з тым і маральна. Сучасныя беларускія пісьменнікі ў паказе ўзаемаадносін чалавека з прыродай імкнуцца спалучыць выключна практычныя, вельмі актуальныя задачы навукова-тэхнічнай рэвалюцыі з вечнымі праблемамі дабра і прыгажосці, маральнага ўдасканалення асобы і захавання будучыні чалавецтва.
Аб неабходнасці беражлівых адносін да прыроды сцвярджаецца ў творах В. Казько (“Неруш”, “Выратуй ў памілуй нас, чорны бусел”), І. Пташнікава (“Мсціжы”), В. Карамазава (“Пушча”), Х. Лялько (“Світанне над бярозамі”).
У апошні час у беларускай літаратуры пачынаюць гучаць трывожныя і заклапочаныя словы аб будучым нашай прыроды, аб тым, што паветра, вада і зямля – аснова ўсяго жывога на планеце – забруджваюцца. Атручванне прыроды звязана з безгаспадарчай дзейнасцю чалавека, якая і прывяла да...