Традыцыи народау сучаснай Беларуси Вяликдзень

З кожным годам жыццё сучаснага чалавека становіцца ўсё больш і больш імклівым і зменлівым. Несупынныя працэсы развіцця сродкаў інфармацыі і камунікацыі перайначваюць звыклы парадак рэчаў у навучальных установах, на працоўных месцах, у штодзённым жыцці нашых сем’яў і ўсяго грамадства. Неверагоднае ці непамыснае яшчэ некалькі дзесяцігоддзяў таму назад сёння становіцца явай.
Узрастальная хуткаплыннасць нашых дзён нясе чалавеку не толькі неверагодныя магчымасці і дае камфорт, але нярэдка выклікае ў яго пачуцці тугі па мінуламу, расчаравання сучасным і трывогі за сваё будучае. Для таго каб не растварыцца ў часе і прасторы чалавеку, як ніколі раней, патрабуецца захаванне або нават вяртанне повязяў з продкамі, традыцыямі роднай зямлі і народу, маральных прынцыпаў і арыенціраў.
Сучасныя працэсы, якія адбываюцца ў свеце, паказваюць, што сярод найбольш актуальных сродкаў пераадолення гэтых праблем – зварот да тысячагадовага вопыту чалавецтва і ўласнага народу, гэта значыць да сваёй этнічнай традыцыі і рэлігіі.
Зразумела, сучаснасць дае нямала прыкладаў таго, што рэлігійны традыцыяналізм у выглядзе фундаменталізму можа пагражаць правам і свабодам чалавека, прагрэсу асобных дзяржаў і грамадстваў і ўсяго чалавецтва. Тым не менш, без здаровага кансерватызму – без нацыянальных традыцый і без Веры – проста не абысціся.
Для беларусаў, дый ўвогуле, для падаўляючай большасці жыхароў Беларусі – незалежна ад этнічнага паходжання і канфесійнай прыналежнасці – адным з важнейшых злучальных элементаў са светам традыцый продкаў і высокай духоўнасці з'яўляюцца вялікія хрысціянскія святы – Раство (Каляды) і Вялікдзень (Пасха).
Нягледзячы на дзесяцігоддзі ганенняў на рэлігію і вернікаў, насуперак забаронам і рэпрэсіям беларускаму народу ўдалося захаваць традыцыі святкавання Вялікадня – буйнейшага хрысціянскага свята. Вялікае значэнне мае і той факт, што ў Вялікадні як веснавым свяце старажытных славян у гонар сонца, абуджэння прыроды і надыходу "вялікіх дзён" палявых работ змяшчаецца і...

Свята Вялікадня святкавалася ад глыбокай старажытнасці ў гонар вясны, абуджэння прыроды і надыходу земляробчага сезону. У эпоху хрысціянства Вялікдзень (Пасха) стаў прымяркоўвацца да ўваскрасення ўкрыжаванага Ісуса Хрыста і ўрэшце рэшт стаў "святам свят і ўрачыстасцю ўрачыстасцяў", адным з найбольш улюбёных святаў беларусаў. Вялікдзень не мае фіксаванай даты, а таму ў залежнасці ад месячнага календара прыпадае на час ад 4 красавіка да 8 траўня у праваслаўных (праваслаўная царква ўсё яшчэ карыстаецца юліянскім календаром) і ад 22 сакавіка да 25 красавіка ў католікаў і пратэстантаў.
Рытуал Пасхі складваўся на працягу некалькіх стагоддзяў, у перыяд раннехрысціянскай гісторыі да V ст., і ў асноўных рысах дайшоў да нашых часоў. Нягледзячы, на цэлы шэраг адрозненняў у рытуале і асобных акцэнтах велікодныя царкоўныя ўрачыстасці ў праваслаўных і каталіцкіх храмах маюць шмат агульнага і, самае, галоўнае, складаюць важнейшую частку святочных мерапрыемстваў. Наведванне вернікамі цэркваў і касцёлаў, асвячэнне страў для абрадавага стала былі і застаюцца вельмі распаўсюджанымі і ў нашыя дні.
Паколькі Вялікдзень завяршаў самы працяглы сямітыднёвы пост, разгавенне суправаджалася шчодрым багатым сталом і цэлым шэрагам традыцыйных рытуальных страў (мучных, малочных, мясных). Важнае сімвалічнае месца на святочным стале займалі фарбаваныя велікодныя яйкі, асвечаныя ў храме.
Заканчэнне посту азначала не толькі разгавенне, але таксама правядзенне калектыўных жыццесцвярджальных рытуалаў і гульняў. Шырока распаўсюджаны на ўсёй этнічнай тэрыторыі беларусаў (асабліва ў Падзвінскім рэгіёне) быў старажытны, яшчэ дахрысціянскі па паходжанні, валачобны абрад – рытуальны абыход мужчынскім гуртом (10-15 чалавек) вясковых двароў і выкананне віншавальна-велічальных песень. Вельмі папулярныя, асабліва сярод дзяцей і моладзі, былі гульні з яйкамі: біткі і катанне.
Згодна з традыцыйнымі ўяўленнямі беларусаў святочныя дні, асабліва, калі гаворка ішла пра буйнейшыя святы, з'яўляюцца часавымі...