Жанравыя асаблівасці ў прозе Ф.Багушэвіча

У гісторыі сусветнай літаратуры 19 стагоддзя сталася новым этапам развіццё эстэтычнага мыслення. Расквітнелі замежныя літаратуры: французская, англійская, нямецкая, амерыканская. Руская літаратура дасягнула нечуваных вышыняў у адлюстраванні рэчаіснасці, крытычнай ацэнцы яе з пазіцый гуманізму і чалавечнасці. У першай палавіне стагоддзя праспявалі свае светлыя і сумныя песні Пушкін, Лермантаў, Гогаль. Пра вольную вольніцу. Супроць заняволення чалавечага духу. У гонар шчасця народнага. Служыць народу, а не царскім вярхам стараўся Пушкін.
Беларускай літаратуры ў гэты час давялося перажыць тое, што перажыла суседняя, руская. Але, акрамя падобных гуманістычных ідэй, ей трэба было выйсці з фальклору, знайсці сябе ў нацыянальным абліччы, выхаваць у народзе нацыянальна-патрыятычную свядомасць. Трэба было пераканаць беларусаў, што яны такія ж, як і іншыя народы, што мова іх таксама такая ж людская, як і іншыя мовы свету. Трэба было таксама пераадолець пагарду ў адносінах да сябе як з'явы другараднай, местачковай, спазнаць усе ранейшыя і тагачасныя літаратурныя напрамкі сусветнага мастацтва слова - класіцызм, сентыменталізм, рамантызм і рэалізм. Яна справілася з гэтымі асноўнымі задачамі намаганнямі Чачота, Сыракомлі, Міцкевіча (пісалі пераважна па-польску), Дуніна-Марцінкевіча (беларускага Дудара, які свядома пераключаўся на беларускую мову, стварыў фактычна наш нацыянальны тэатр, натхняў паўстанцаў Каліноўскага ў 1863 годзе), Францішка Багушэвіча - бацькі беларускага крытычнага рэалізму, народнага заступніка, песняра цяжкога і беспрасветнага лесу беларускага селяніна, адваката, да якога ехалі ў Вільню шукаць праўду тысячы пакрыўджаных людзей. Гаворучы пра творчасць Францішка Багушэвіча, адразу прыходзяць да ўспаміну яго знакамітыя вершы. Але Францішка Багушэвіч быў яшчэ і празаікам. Асаблівую цікавасць выклікае жанравая асаблівасць празаічных твораў пісьменніка. Гэта тэма з’яўляецца найменш распрацаванай і выклікае цікавасць у гісторыкаў і літаратуразнаўцаў....

Значэнне Багушэвіча ў гісторыі нашай літаратуры, як відаць, вялікае.
Ён – першы ўсенародны беларускі пясняр-рэвалюцыянер. Ён – першы нацыянальны беларускі паэт-гуманіст, дагэтуль адзін з самых вялікіх ў гэтым значэнні. Як пясняр-гуманіст, вяшчун сацыяльнай рэвалюцыі, Багушэвіч займае пачэснае месца ў сусветнай паэзіі. Ф. Багушэвіч вы¬сту¬піў па¬чы¬наль¬ні¬кам празаічнага апавядання ў но¬вай беларускай літара¬туры.
Творчасць яго, і гэта заканамерна, вы¬значаецца моц¬ным крытычным пафасам. Такім чынам, Ф. Багу¬шэ¬віч поўнасцю ішоў у на¬гу са сваім часам. Мастацкія заваёвы Ф. Ба¬гушэвіча ў плане рэа¬ліс¬тыч¬на¬га адлюстравання жыцця пэўным чы¬нам працягнулі і замацавалі Я. Лу¬чына і А. Гурыновіч.
У стылі Багушэвіча дамінуе аспект сацыяльнага раскрыцця душы мужыка і паказу штодзённых бтавых абставін жыцця. Адсюль гуманізм творчасці Багушэвіча ў цэлым. Стылёвае адзінства творчасці Багушэвіча ў цэлым вынікана з завостранай увагі Багушэвіча-мастака выключна да мужыка. Праўда жыцця – агульнага, усенароднага – раскрыта ў Багушэвіча праз паэтызацыю вобразаў сялян, яго гуманізм. Абагуленае ж у гэтых вобразах было не толькі тыпова сацыяльным, было і тыпова беларускім, тыпова нацыянальным.
Станаўленне Багушэвіча да сялян ў цэлым прадвызначалася яго глыбокай любоўю і сімпатыяй да мужыка-працаўніка і нянявісцю да пана-прыгнятальніка, да чыноўніка і іншых ворагаў селяніна.
Прадмовамі да cвaix зборнікау, cваімі вершамі i паэмамі Ф. Багушэвіч пракладваў дарогу для новых ідэйна-эстэтычных прынцыпау i творчых пошукаў.
Усё ў творчасці Багушэвіча-гуманіста звязана з мужыком: ён цэнтральная яе фігура, на яго ўспрыманне і эстэтычны густ творчасці Багушэвіча разлічана. Яна ўся падпарадкавана адзінай мэце: быць даступнай селяніну, быць быць ім зразумелай, бачыць свет, як бачыў яго мужык.
Францішку Багушэвічу вельмі часта даводзілася сутыкацца з бяспраўем народа, яго гаротным становішчам, яго клопатамі. Ён працаваў адвакатам. Прычым адвакатам, які, як сведчаць напісаныя яго...