Акупацыйны рэжым фашысцкіх захопнікаў на тэрыторыі Беларусі. Па матэрыялах кніг Памяці, мясцовых архіваў і музеяў.

Акупацыйны рэжым, які быў усталяваны гітлераўцамі на часова захопленай імі тэрыторыі Беларусі, распрацоўваўся загаддзя, да нападу на Савецкі Саюз. Яго галоўныя накірункі былі выкладзены А. Гітлерам у сакрютным мемарандуме “Некаторыя думкі пра абыходжанне з насельніцтвам на Усходзе” ад 25 мая 1940 г. У ім указвалася, што захопленыя ўсходнія тэрыторыі належыць разглядаць як аб'ект каланізацыі і германізацыі.
Акупацыйная палітыка павінна была накіроўвацца на тое, каб ператварыць актыўную массу іншародного насельніцтва ў напаўпісьменных рабоў.
Асноўныя палажэнні акупацыйнага рэжыму былі падрабязна выкладзены ў шэрагу дакументаў, у тым ліку ў плане “Барбароса” (канчатковы варыянт выкладзены ў дырэктыве № 21 вярхоўнага галоўнакамандавання ўсброенымі сіламі ад 18.12.1940 г.), які вызначыў стратэгію і тактыку нападу на СССР, генеральным плане “Ост” – праграме каланізацыі тэрыторыі, гнрманізацыі, высялення і знішчэння народаў Усходняй Еўропы, у тым ліку Беларусі [6, с. 407].
Названыя дакументы намецілі практычныя мерапрыемствы па ўсталяванню акупцыйнага рэжыму на тэрыторыі, якая падлягала захопу.
У адпаведнасці са спецыяльным планам “Ост” прадугледжвалася пасля перамогі над СССР высяленне 2/3 насельніцтва за Урал на працягу 30 гадоў (у тым ліку, 75% з Беларусі), 10-15% падлягалі анямечанню, частка насельніцтва падлягала вынішчэнню (галоўным чынам яўрэі і камуністы). Пакінутаму мясцоваму насельніцтву адводзілася адзіная роля – быць таннай рабочай сілай. Для рэалізацыі плана 17 ліпеня 1941 г. было створана асобнае Міністэрства акупіраваных усходніх тэрыторый (Reichsministerium fűr die besetzten Ostgebiete) на чале з А.Розенбергам.
На нарадзе вышэйшых службовых асоб 16 ліпеня 1941 г. Гітлер заявіў, што савецкія тэрыторыі павінны быць навечна далучаны да Рэйху. Была выпрацавана праграма каланізацыі ўсходніх тэрыторый, якая прадугледжвала мерапрыемствы па панаванню акупантаў, кіраванню тэрыторыяй і эксплуатацыі яе рэсурсаў – “...как сподручнее разделить гигантский...

1. Белорусские остарбайтеры: Угон населения Белоруссии на принудительные работы в Германию (1941-1944): Док. и материалы: В 2 кн. Кн.1-2 / Сост. Г.Д. Кнатько и др. – Мн.: НАРБ, 1996-1997; Кн. 1. (1941-1942). – 1996. – 302 с; Кн. 2. (1943-1944). 1997. – 469 с.
2. Вела нас партия: Воспоминания советских партизан и подпольщиков Могилевской области периода Великой Отечественной войны. – Мн.: Беларусь, 1984. – 447 с.
3. Дзяржаўны архіў Віцебскай вобласці Ф. 2844. Воп. 1. Спр. 4.
4. Нюрнбергский процесс над главными немецкими военными преступниками: Сб. материалов: В 7 т. / Под общ. ред. Р.А. Руденко. М., 1959. Т. 4. С. 557.
5. Нямецка-фашысцкі генацыд на Беларусі (1941-1944). – Мн.: Бел НДЦДААС, 1995. – 416 с.
6. Пямяць. Полацк.Мінск.:Вышэйшая школа, 2010 г. 700 с.
7. СС в действии: Документы о преступлениях СС / Под ред. и с предисловием М.Ю. Рагинского. М., 1969. С. 503–505.
8. Факторович А.А. Крах аграрной политики немецко-фашистских оккупантов в Белоруссии. – Мн.: Беларусь, 1979. – 150 с.