Выкарыстанне безасабова-прэдыкатыўных слоў у мове М.Зарэцкага

УВОДЗІНЫ

Безасабова-прэдыкатыўныя словы пачынаюць вылучацца ў рускіх граматыка ўжо з першай трэці XIX ст. Да вылучэння гэтых слоў вялі звычайна такія ўласцівасці, як нязменнасць, сінтаксічная роля выказніка і абазначэнне галоўным чынам стану. Адзначаючы асаблівае значэнне і характэрную функцыю дадзеных слоў выступаць у ролі выказніка, адны граматысты адносілі іх да дзеясловаў (А. Х. Вастокаў, А. А. Шахматаў), іншыя – да кароткіх прыметнікаў (К. С. Аксакаў). А. М. Пяшкоўскі не адносіў іх да якой-небудзь часціны мовы.
Вылучэнне безасабова-прэдыкатыўных слоў у асобную часціну мову зязана з імеі Л.У. Шчэрбы, які падкрэсліў семантычную асаблівасць гэтых слоў, ўключыў у яе не толькі безасабова-прэдыкатыўныя словы, але і прыслоўі, якія ўжываюцца ў функцыі выказніка, а таксама некаторыя кароткія прыметнікі са значэннем стану.
Пытанне аб выдзяленні слоў катэгорыі стану ў самастойную часціну мовы да гэтага часу застаецца ў лінгвістыцы дыскусійным. Прэдыкатывы не маюць яскрава выражаных марфалагічных рыс, і большасць адразняльных прымет іх – гэта прыметы сінтаксічныя. Усё гэта доўгі час перашкаджала вылучэнню прэдыкатываў у асобны лексіка-граматычны клас слоў [21, c.275].
Сёння адсутнічае і адназначнае вызначэнне дадзенага класа слоў, які дэфініруюць па-: словы катэгорыі стану , катэгорыя стану , прэдыкатыўных прыслоўі і г.д. Акрамя таго , не вызначана дакладнае колькасць лексіка- семантычных груп слоў катэгорыі стану, выразна не пазначаны марфалагічныя і сінтаксічныя прыкметы гэтых слоў.
Безасабова-прэдыкатыўныя словы займаюць своеасаблівае месца ў мове мастацкіх твораў: яны выступаюць як сродак перадачы пачуццяў i стану жывога або нежывога. Мова твораў народнага пісьменніка М.Зарэцкага змяшчае багаты матэрыял для назіранняў і аналізу, у т. л. за семантыкай, структурай і функцыямі безасабова-прэдыкатыўных слоў (БПС), якія яшчэ не былі прадметам спецыяльнага даследавання ў беларускім мовазнаўстве.
Крыніцы для даследавання дыпломнай работы: раманы “Сцежкі-дарожкі”,...

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Безасабова-прэдыкатыўныя словы – гэта лексіка-граматычны клас знамянальных слоў, якія маюць значэнне стану ці ацэнкі і выконваюць ролю адзінага галоўнага члена ці яго кампанента ў безасабовых сказах.
З першай трэці XIX стагоддзя ў лінгвістыцы існуе два пункты гледжання на катэгорыю стану як часціну мовы: катэгорыя стану – гэта асаблівая часціна мовы са сваім катэгарыяльным значэннем,марфалагічнымі і псіхалагічнымі асаблівасцямі (Шчэрба, Вінаградаў, Галкіна-Федарук, Гвоздзеў, Шанскі, Ціханаў); катэгорыя стану не з’яўляецца асобнай часцінай мовы (Буланін, Мешчанінаў, Шапіра, Мігірын).
БПС складаюць малаколькасную лексічную групу, аднак адыгрываюць важную ролю ў мове мастацкага твора, з’яўляючыся сродкам сціслага і дакладнага выражэння стану асобы, абставін. У адпаведнасці з лексічным значэннем сярод прэдыкатываў можна вылучыць некалькі семантычных груп.
Найбольш прадуктыўнай групай безасабова-прэдыкатыўных слоў у мове твораў М.Зарэцкага з’яўляецца група, якая абазначае фізічны ці псіхічны стан чалавека. Яны дапамагаюць пісьменніку глыбока раскрыць той або іншы характар, перадаць настрой сваіх герояў, іх перажыванні, эмацыянальны стан. Шматколькаснымі з’яўляюцца і БПС, якія абазначаюць стан прыроды або навакольнага асяроддзя, што ў той або іншай меры адлюстроўваенастрой герояў твора.
Безасабова-прэдыкатыўныя словы могуць мець формы ступняў параўнання і формы суб’ектыўнай ацэнкі. Безасабова-прэдыкатыўныя словы з суфіксамі суб’ектыўнай ацэнкі ўдзельнічаюць у прадметна-вобразнай канкрэтызацыі апісанняў у спалучэнні з іншымі часцінамі мовы і выражаюць ацэначныя, эмацыянальныя і экспрэсіўныя адценні пры дапамозе афіксацыі, выкарыстоўваюцца М.Зарэцкім не толькі для характарыстыкі ці самахарактарыстыкі персанажа, а і для ацэнкі падзей і з’яў рэчаіснасці, пры якіх адбываюцца дзеянні ў мастацкім творы.
Паводле паходжання безасабова-прэдыкатыўныя словы падзяляюцца на невытворныя (нематываваныя) і вытворныя (матываваныя).
Кожны пісьменнік, пры напісанні...