Савецкі тыл ў гады Вялікай Айчыннай вайны.

Уводзіны.
Раптоўнае ўварванне Германіі на тэрыторыю СССР запатрабавала ад Савецкага ўрада хуткіх і дакладных дзеянняў. У першую чаргу трэба было забяспечыць мабілізацыю сіл на адпор врагу. У дзень нападу фашыстаў Прэзідыум Вярхоўнага Савета СССР выдаў указ аб мабілізацыі ваеннаабавязаных 1905-1918 гг. нараджэння. За лічаныя гадзіны фармуюць атрады і падраздзяленні. Хутка была прынята пастанова аб зацвярджэнні мабілізацыйнага народагаспадарчага плана на чацвёрты квартал 1941 г., які прадугледжваў павелічэнне вытворчасці ваеннай тэхнікі і стварэння буйных прадпрыемстваў танкабудаўнічай прамысловасці ў Паволжжы і на Урале. Абставіны ў пачатку вайны вымушалі распрацаваць разгорнутую праграму перабудовы дзейнасці і жыцця краіны на ваенны лад, якая была выкладзеная ў дырэктыве Саўнаркама Саюза ССР і ЦК ВКП (б) ад 29 чэрвеня 1941 партыйным, савецкім арганізацыям прыфрантавых абласцей [2, с. 326].
У сувязі з хуткім прасоўваннем германскіх войскаў на ўсход з'явілася вострая неабходнасць у эвакуацыі насельніцтва, фабрык і заводаў, каштоўнасцяў з тэрыторый, якія падвяргаліся небяспецы і маглі перайсці ў рукі да ворагу. 24 чэрвеня 1941 г. быў створаны савет па эвакуацыі, на які ўскладалася кіраўніцтва перамяшчэннем на ўсход з прыфрантавых раёнаў
насельніцтва, устаноў, ваенных грузаў, абсталявання прадпрыемстваў і
іншых каштоўнасцей. Эвакуацыя ажыццяўлялася ў два этапы: лета-восень 1941 і лета-восень 1942 г. Асабліва цяжкім быў першы этап, бо ў кіраўніцтва не было вопыту ў падобных справах. Акрамя таго абставіны маглі павярнуць ўсе планы назад з-за вайсковых дзеянняў, якія, нажаль, не кантралявалаЧырвоная Армія.

Заключэнне.

Эканоміцы СССР перыяду вайны быў уласцівы шэраг рысаў, найважнейшымі з якіх сталі сверхцентрализованное кіраванне, аператыўнасць кіраўніцтва, апора на ўласны эканамічны і навукова-тэхнічны патэнцыял, планамернасць развіцця. Для аператыўнага кіраўніцтва былі створаны новыя органы кіравання, у тым ліку Савет па эвакуацыі, Камітэт па ўліку і размеркаванні рабочай сілы, Транспартны камітэт, 2 новых наркамата - танкавай прамысловасці і мінамётнага ўзбраення і інш У канцы 1942 г. была ўтворана Надзвычайная Дзяржкамісія па ўстанаўленню злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў і іх саўдзельнікаў. Савецкая эканоміка ў гады вайны прайшла ў сваім развіцці 2 этапы: першы - перабудова народнай гаспадаркі на ваенны лад (чэрвень 1941 г. - восень 1942 г.), другі - рост ваеннага гаспадаркі (восень 1942 г. - верасень 1945 г.). Перабудова ішла па двух магістральных лініях: па-першае, пераключэнне на ваеннае вытворчасць практычна ўсіх галін прамысловасці рэзкае скарачэнне або спыненне выпуску грамадзянскай прадукцыі; па-другое, перабазіраванне (эвакуацыя) прадукцыйных сіл у аддаленыя ад фронту раёны. За 1941-1942 гг. у тыл было эвакуявана больш за 2,5 тыс. прамысловых прадпрыемстваў, каля 25 млн. чалавек. Былі эвакуяваныя таксама частка сельскагаспадарчай тэхнікі, сотні тысяч галоў жывёлы, частка харчавання, сыравіны, прамысловых тавараў [2, с. 328].
Усходнія раёны на некалькі гадоў сталі асноўнай базай ваеннага гаспадаркі. Тут выраблялася тры чвэрці ўсёй баявой тэхнікі, узбраенняў, боепрыпасаў. На першым этапе савецкі тыл не змог забяспечыць ўзброеныя сілы ў неабходнай колькасці баявой тэхнікай, узбраеннем і боепрыпасамі. Увосень 1942 г. ваеннае вытворчасць аднавіла страчаныя магутнасці і стала нарошчваць іх. 1943 г. стаў годам карэннага пералому ў вытворчасці ваеннай прадукцыі. Яно вырасла на 20% у параўнанні з 1942 годам. Найвышэйшы ўзровень ваеннага вытворчасці быў дасягнуты ў 1944 г.