Асноўныя тэндэнцыі развіцця Еўропы ў сяр. 13-16 ст., прычыны ўтварэняя ВКЛ.

УВОДЗІНЫ
Гісторыя Вялікага Княства Літоўскага, Рускага, Жамойцкага здаўна прыцягвала ўвагу даследчыкаў мінуўшчыны. Ужо ў XVI ст. з'яўляюцца творы, што абапіраліся на беларуска-літоўскія летапісы і дакументальныя матэрыялы з дзяржаўнага і родавых магнацкіх архіваў. Пэўна самай значнай з падобных прац была "Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсяе Русі" Мацея Стрыйкоўскага, выдадзеная ў Каралеўцы (сённяшні Калінінград) у 1582 г.
Але сістэматычнае, усебаковае вывучэнне гісторыі Вялікага Княства Літоўскага пачалося ў XIX ст. Афіцыйная гістарычная расійская школа гэтага часу разглядала развіццё Вялікага Княства з пункту гледжання агульнарускага адзінства. Некаторыя прадстаўнікі гэтай школы - М.Устралаў, М.Каяловіч, П Бранцаў - менавіта заходнерускім землям адводзілі галоўную ролю ў грамадска-палітычным жыцці Княства да канца XIV ст.
Ў 20 - 80-я гг. нашага стагоддзя ў беларускай гістарыяграфіі грунтоўна і плённа распрацоўваліся праблемы сацыяльна-эканамічнага развіцця Вялікага Княства Літоўскага. Гісторыі вялікакняжацкіх гарадоў прысвечаны даследаванні В.Дружчыца, З.Капыскага, В.Мялешкі, А.Грыцкевіча. Праблемы аграрнай гісторыі разглядаліся ў артыкулах і манаграфіях У.Пічэты, К.Кернажыцкага, Дз.Пахілевіча, М.Спірыдонава, П.Лойкі, В.Голубева.
Найбольш масавымі крыніцамі з'яўляюцца акты і граматы сацыяльна-эканамічнага і сацыяльна-палітычнага характару. Яны характарызуюць працэс фарміравання феадальнага землеўладання, стан гаспадаркі, саслоўную структуру насельніцтва і сацыяльную палітыку ўрада. Люстэркам свайго часу з'яўляюцца заканадаўчыя помнікі - Судзебнік Казіміра 1468 г. і Статуты Вялікага Княства Літоўскага 1529, 1566 і 1588 гг. Па іх можна ўявіць грамадска-палітычныя і сацыяльна-эканамічныя адносіны, правасвядомасць, мараль і побыт, культуру і мову людзей XV - XVI стст.

ВЫНІКІ
Саюз балцкіх пляменаў і далучэнне да яго ўсіх беларускіх і іншых балцкіх земляў, а пазней і ўкраінскіх, стварылі адно з магутнейшых дзяржаў сярэднявечнай Еўропы - Вялікае Княства Літоўскае, якое ахоплівала тэрыторыю ад Балтыйскага да Чорнага мора і якое праіснавала амаль шэсць стагоддяў. Перыяд характэрызуецца цеснымі сувязямі Беларусі з Еўрапейскай культурай а таксама шматлікімі войнамі, значная частка якіх адбываецца на тэрыторыі Беларусі. У часы ВКЛ адбываецца канчатковае фарміраванне беларускага этнасу. XVI стагоддзе - "залаты век" Беларусі, час вялікіх гуманістаў і асветнікаў.
Пачатковы перыяд - 1230 - 1316 гг. - час аб'яднання літоўскіх зямель і суседніх беларускіх княстваў пад уладай літоўскага конунга Міндоўга. Пачатак знішчэння племяннога ладу і усталявання неабмежаванай манархіі федэратыўнага тыпу на аснове літоўска-беларускай тэрытарыяльнай і палітычнай супольнасці. Са смерцю Міндоўга распачынаецца дынастычная барацьба за ўладу з кароткачасовыямі уладараннямі нашчадкаў Міндоўга. Перыяд уплыву Галіцка-Валынскага княства на Літву ў час княжання Войшалка змяняецца вяртаннем да самастойнай палітыкі ў часы княжання Трайдзена.
Перыяд тэрытарыяльнага роста - 1316 - 1377 гг. - Перыяд распачынаецца з пачаткам княжання Гедыміна і пераносу ім сталіцы ў Вільню. Перыяд характэрызуецца імклівым пашырэннем тэрыторыі ВКЛ галоўным чынам за кошт большай часткі сучаснай тэрыторыі Беларусі. Час ўмацавання княжаскай улады, дыпламатычных поспехаў у Заходнім і Усходнім напрамку.